May trapong di magsisilbi sa bayan

MAY TRAPONG DI MAGSISILBI SA BAYAN

may trapong sadyang di magsisilbi
sa bayan kundi lang sa sarili
sa trapo, bayan kaya'y iigi?
o baka sumama kaysa dati?

maganda raw ang kutis at pisngi
ngunit kung umasta'y mapang-api
trapong di makalinis ng dumi
tiwali'y lalo lang dumarami

paano kung trapo'y negosyante
na ugali nang may sinusubi
negosyo lang ang kinakandili
ang bayan kaya'y mapapakali

pag nanalo'y ngingisi-ngisi
ngunit gobyerno'y di mapabuti
sa hinaing ng bayan ay bingi
sa isyung pangmasa'y napipipi

pag tinalo'y tiyak na gaganti
lalo na't gumastos ng malaki
tiyak babawi ng anong tindi
ganyan ba'y kandidatong mabuti?

- gregbituinjr.

Bakit may luksang parangal?

BAKIT MAY LUKSANG PARANGAL?
Maikling sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Nakayayanig ang malamang namatay ang limang kasama sa pakikibaka sa loob lamang ng halos dalawang linggo. Isang lider ng KPML si Doreen Mendoza na namatay sa sakit noong Marso 26, 2019. Si Benjie Resma, pangulo ng Partido Lakas ng Masa - Tatalon chapter ay binawian ng buhay noong Abril 5, 2019. Si Ka Richard Lupiba ng ZOTO / KPML ay yumao naman noong Abril 6, 2019. Si Ka Cesar Bristol, Bise Presidente ng Bukluran ng Manggagawang Pilipino - Timog Katagalugan (BMP-ST) ay sumakabilang-buhay noon ding Abril 6, 2019. At si Larry Labian na nasa gawaing teatro ay namatay naman ng Abril 9, 2019.

Sa lahat ng ito, nagbigay ang mga kasama ng luksang parangal bilang pagpupugay sa mga kasamang namatay. Naging tradisyon na ng kilusang paggawa, kilusang sosyalista, at/o kilusang rebolusyonaryo na mag-alay ng luksang parangal sa kasamang namatay. Kadalasang ginagawa ito sa huling araw ng lamay, dahil kinabukasan na ay ililibing. Maraming kasama ang nagbibigay ng luksampati sa huling gabi, at madalas ay ikinukwento ang buhay, pakikibaka at rebolusyonaryong gawain ng namatay. May nag-aalay rin ng tula.

Subalit saan ba nanggaling ang ganitong tradisyon? Nang maging aktibista ako'y nagisnan ko na ang tradisyong ito, kaya nagsaliksik ako. Naalala ko ang araling Limang Gintong Silahis ni Mao Zedong, na inaral namin noong nasa kolehiyo pa ako at YS na tibak.

Ang artikulong "Paglingkuran ang Sambayanan" na inilathala noong Setyembre 8, 1944, ay mula sa talumpating binigkas ni Mao Zedong, na lider-komunista sa Tsina, sa isang pulong ng paggunita sa namatay na kasama nilang si Chang Szu-teh na idinaos ng mga kagawarang tuwirang nasa ilalim ng Komite Sentral ng Partido Komunista ng Tsina.

Ayon sa artikulo: "Ang lahat ng tao ay tiyak na mamamatay, ngunit ang kamatayan ay maaaring mag-iba ng kabuluhan. Ayon sa sinaunang manunulat na Tsinong si Szuma Chien, “Bagamat ang kamatayan ay sumasapit sa lahat ng tao, ito ay maaaring higit na mabigat kaysa Bundok Tay o higit na magaan kaysa balahibo.”Ang mamatay alang-alang sa sambayanan ay higit na mabigat kaysa Bundok Tay, subalit ang maglingkod sa mga pasista at ang mamatay para sa mga mapagsamantala at mapang-api ay higit na magaan kaysa balahibo. Si Kasamang Chang Szu-teh ay namatay alang-alang sa sambayanan at ang kanyang kamatayan ay higit na mabigat nga kaysa Bundok Tay."

At sa katapusan ng artikulo ay ibinilin sa atin: "Magmula ngayon, kung sa ating hanay ay may mamatay na isang nakagawa ng kapaki-pakinabang na bagay, maging kawal man siya o kusinero, dapat natin siyang bigyan ng parangal sa pamamagitan ng isang akmang seremonya sa paglilibing at pulong ng paggunita. Ito ay nararapat na maging alituntunin. At ito’y dapat ding ipagawa sa mga mamamayan. Kung may mamatay sa nayon, ipadaos ang isang pulong ng paggunita. Sa ganitong paraan, maipadarama natin ang pagluluksa para sa yumao at mapagbubuklod ang buong sambayanan."

Isang halimbawa nito ang isa pang artikulo sa Limang Gintong Silahis ay pinamagatang Paggunita kay Norman Bethune, kung saan sinabi ni Mao Zedong: "Ang diwa ni Kasamang Bethune, ang kanyang taus-pusong pagmamahal sa kapwa nang walang pagsasaalang-alang sa sarili, ay ipinamalas sa kanyang walang hanggang pagpapahalaga sa kanyang gawain at sa kanyang malaking pagmamalasakit sa lahat ng mga kasama at sa mamamayan. Dapat matuto sa kanya ang bawat Komunista. Hindi iilang tao ang iresponsable sa kanilang gawain, higit na nagnanais ng magaan at umiiwas sa mabigat, ipinapasa sa iba ang mabibigat na gawain at pinipili ang madadaling gawain para sa sarili. Sa bawat pagkakataon ay iniisip muna nila ang sarili bago ang iba. Kapag nakagawa ng kaunting tulong ay lumalaki ang kanilang ulo at ipinagyayabang ang nagawa sa takot na baka hindi malaman ng iba. Wala silang malasakit sa mga kasama at sa mga mamamayan, bagkus ay malamig, mapagwalambahala at walang sigla. Sa katunayan, ang mga taong ito ay hindi mga Komunista, o kaya’y hindi maituturing na tunay na mga Komunista."

Dagdag pa ni Mao: "Minsan lamang kami nagtagpo ni Kasamang Bethune. Pagkaraan niyon, madalas siyang sumulat sa akin. Ngunit abalang-abala ako noon at minsan ko lamang siyang sinulatan at ni hindi ko alam kung natanggap niya ang sulat ko. Labis akong nalulungkot sa kanyang pagkamatay. Ngayo’y pinararangalan natin siya, bagay na nagpapakita kung gaano kalalim ang inspirasyong dulot ng kanyang diwa. Dapat matutuhan nating lahat mula sa kanya ang diwa ng ganap na di pagkamakasarili. Sa pamamagitan ng diwang ito, ang bawat isa ay maaaring maging kapakipakinabang sa mamamayan. Malaki man o maliit ang kakayahan ng isang tao, kung taglay niya ang diwang ito, isa na siyang taong marangal at wagas ang loob, isang taong may integridad at nakapangingibabaw sa bulgar na mga interes, isang taong may halaga sa sambayanan."

Nagkaroon man ng paghihiwalay halos tatlong dekada na ang nakararaan, mula sa tunggaliang RA-RJ, nanatili pa rin ang aral at naging tradisyon na ang luksang parangal.

Bihira ang nabibigyan ng pagkakataong maging aktibista

BIHIRA ANG NABIBIGYAN NG PAGKAKATAONG MAGING AKTIBISTA

bihira lang ang nabibigyan ng pagkakataong
maging aktibista't ialay ang kanyang panahon
at buhay sa magagandang adhikain at layon
upang tuluyan nang baguhin ang sistema ngayon

pag nabigyan ka ng pagkakataong pambihira
huwag mong sayangin, maglingkod kang tunay sa madla
at makipagkaisa ka sa uring manggagawa
pagkat ang maging aktibista'y gawaing dakila

marami ang takot, tila nababahag ang buntot
maraming nangangambang manuligsa ng kurakot
tunay ngang mga aktibista'y di dapat matakot
kundi maging makatwiran, matatag, di bantulot

tara, maging aktibista, matutong manindigan
makibaka para sa pagbabago ng lipunan
maging prinsipyado, maging matatag, makatwiran
ipaglaban bawat karapatan ng mamamayan

mapalad ka kung nabigyan ka ng pagkakataong
maging aktibista't ialay ang buong panahon
at buhay sa magaganda't dakilang mithi't layon
upang tuluyang ibagsak ang mga panginoon!

- gregbituinjr.

Tula sa Araw ng Daigdig (Earth Day) 2019

TULA SA ARAW NG DAIGDIG, ABRIL 22, 2019

Sinira na ng kapitalismo ang kalikasan

Winasak ng sistemang ito ang kapaligiran

Kayraming plastik na ginawa upang pagtubuan

Kayraming basura na ilog ang pinagtapunan.

Para maging troso'y nilagari ang mga puno

Mga bundok ay kinalbo para sa tanso't ginto

Ginawa'y mga single use plastic para sa tubo

Kayrami nang lupang minina, dulot ay siphayo.

Dahil sa coal-fired powerplant, kalikasa'y nawasak

Pagtatayo pa ng Kaliwa Dam ang binabalak

Panahon nang kapitalismo'y palitan, ibagsak

Itanim ang bagong sistemang kayganda ng pitak.

Ngayong Araw ng Daigdig, halina't magkaisa

At tayo'y kumilos upang baguhin ang sistema.

- gregbituinjr.

* Nilikha at binasa ng may-akda ang tulang ito sa raling pinangunahan ng Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ) na nagprograma sa harap ng Department of Agriculture (DA), nagmartsa at nagprograma sa Department of Environment and Natural Resources (DENR), umaga ng Abril 22, 2019, Araw ng Daigdig (Earth Day).

Binusog mo ako sa pagkain at pagmamahal

Binusog mo ako sa pagkain at pagmamahal
Kaya ako'y iyong-iyo, kasama sa almusal,
Sa tanghalian at hapunan, kahit napapagal
Ganyan nga ang pag-ibig na marahil magtatagal.

Bubusugin din kita sa pagkain at pag-ibig
Habang iniigib ko ang sa iyo'y ididilig
Sa kabila ng uhaw at gutom ay kapitbisig
Kaya di natutuyuan ng laway itong bibig.

- gregbituinjr.

Proteksyon laban sa pananakop at pandarambong ng ibang bansa

10

PROTEKSYON LABAN SA PANANAKOP AT PANDARAMBONG NG IBANG BANSA

papayag na ba tayong magpasakop sa mga Intsik
gayong payag ang pangulong pasakop sa mga switik
ginagahasa na ang bayan, dapat tayong umimik
ipagtanggol ang bayan, ang kalaban ma'y anong bagsik

unti-unti nang sinasakop ang ating kapuluan
subalit tila ang pangulo'y tatawa-tawa lamang
sabi'y Pilipinas daw ay dapat maging lalawigan
ng Tsina, wala raw tayong magawa't pasakop na lang

kakandidato sa Senado'y dapat wasto lumirip
kapakanan ng mamamayan ang dapat nasa isip
pangulo man ay parang lasing, sa Tsina'y sumisipsip
mamamayan ay dapat gising upang bansa'y masagip

dapat proteksyunan ang bayan laban sa pandarambong
at sa bantang pananakop nila'y di tayo uurong

- gregbituinjr.

* Isa sa sampung isyu ng "Karapat Dapat - Karapatan Dapat" para sa mga kandidatong tumatakbo. Ito'y isang kampanyang inilunsad ng ng Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA) para sa Botohan 2019, na may hashtag na #sampusigurado

Kaunlarang para sa lahat ng mamamayan, hindi ng iilan

9

KAUNLARANG  PARA SA LAHAT NG MAMAMAYAN HINDI NG IILAN

ating panawagan sa mga kandidatong maangas

pati sa mga kandidatong matitino't parehas

kaunlaran ay para sa lahat, kayo'y maging patas

ito'y para sa bata, babae, pantas, ungas, hudas

dapat walang maiwan sa pag-unlad, lahat kasali

di lang ito para sa tuso't masibang negosyante

dapat kasama sa pag-unlad maging dukha't pulubi

ganito ang kandidatong sa bayan ay magsisilbi

may respeto sa manggagawang gumagawa ng yaman

ng lipunan, may respeto sa magsasakang sa bayan

ay nagpapakain tatlong beses bawat araw, buwan

o taon man ang bilangin ay laging naririyan

mga kandidato'y dapat pangkalahatan tumingin

walang maiiwan pagkat lahat ay makakakain

- gregbituinjr.

* Isa sa sampung isyu ng "Karapat Dapat - Karapatan Dapat" para sa mga kandidatong tumatakbo. Ito'y isang kampanyang inilunsad ng ng Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA) para sa Botohan 2019, na may hashtag na #sampusigurado

Kalikasang malusog at ligtas

8

KALIKASANG MALUSOG AT LIGTAS

itigil ang pagmimina, igalang ang katutubo

mga single-use plastic ay bulto-bulto't halu-halo

isdang pulos plastik ang tiyan ay nakapanlulumo

upos na lumulutang sa dagat kaya'y maglalaho?

polusyon, maruming hangin sa atin ay maglulugmok

sa henerasyong ito kayraming mga kalbong bundok

minina ang lupain mula talampas hanggang tuktok

dahil sa mga coal plants, usok na'y nakasusulasok

kung tingin ng bawat kandidato sa puno ay troso

tiyak tingin sa paglilingkod sa bayan ay negosyo

di ganyan ang karapat-dapat sa bayan magserbisyo

di maninira ng mundo ang dapat nating iboto

mundong ito'y dapat kalikasang malusog at ligtas

dapat mga gawin ninyo'y makakalikasang batas

- gregbituinjr.

* Isa sa sampung isyu ng "Karapat Dapat - Karapatan Dapat" para sa mga kandidatong tumatakbo. Ito'y isang kampanyang inilunsad ng ng Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA) para sa Botohan 2019, na may hashtag na #sampusigurado

Sapat na pagkain, trabaho at pabahay

7

SAPAT NA PAGKAIN, TRABAHO AT PABAHAY

tiyaking may sapat na pagkain sa bawat lamesa

dapat bigyang ayuda ng gobyerno ang magsasaka

lalo ngayong isinabatas na ang pagtataripa

sa bigas na siyang pangunahing pagkain ng masa

di dapat kontraktwal silang masisipag na obrero

na dapat regular sa trabaho't may sapat na sweldo

dapat kilalanin ang unyon nitong nagtatrabaho

at kontraktwalisasyon ay ibasura ngang totoo

nais ng mga maralita'y abotkayang pabahay

na ayon sa kakayahan nila'y mabayarang tunay

di barungbarong, mga materyales ay matibay

may bentilasyon, tahanang mapapaghingahang tunay

bawat kandidato'y dapat itong isinasaisip

upang buhay ng dukha sa karukhaan ay masagip

- gregbituinjr.

* Isa sa sampung isyu ng "Karapat Dapat - Karapatan Dapat" para sa mga kandidatong tumatakbo. Ito'y isang kampanyang inilunsad ng ng Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA) para sa Botohan 2019, na may hashtag na #sampusigurado

Lipunang mapayapa at panatag

6

LIPUNANG MAPAYAPA AT PANATAG

nais natin ng peace and order, payapang pamayanan

di yaong kapayapaang tulad ng nasa libingan

di yaong order ng pinunong naglalaway sa tokhang

nais natin ay isang lipunang may kapanatagan

di isang lipunang tahimik dahil walang naririnig

nakatago ang hinaing, tortyur, hikbi, di madinig

kundi lipunang payapa, tao'y nagkakapitbisig

nagkakaisa sa isang makatarungang daigdig

nawa ang "guns, goons, gold" ay tigilan na ng mga trapo

lalo ng mga dinastiyang pulitikal na tuso

mga nang-aagaw ng lupa, namimili ng boto

upang magpayaman sa poder at di nagseserbisyo

karapat-dapat na kandidato ang ating piliiin

at mula sa mga mandarambong, bayan ay sagipin

- gregbituinjr.

* Isa sa sampung isyu ng "Karapat Dapat - Karapatan Dapat" para sa mga kandidatong tumatakbo. Ito'y isang kampanyang inilunsad ng ng Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA) para sa Botohan 2019, na may hashtag na #sampusigurado

Proteksyon para sa mga nagtatanggol ng karapatang pantao

5

PROTEKSYON PARA SA MGA NAGTATANGGOL NG KARAPATANG PANTAO

mga human rights defender ay dapat lang proteksyunan

mula sa pamunuang binababoy ang karapatan

mga H.R.D. na patuloy na ipinaglalaban

ang wastong proseso,'t makatarungan sa mamamayan

tuso ang gobyernong sa ginto't pilak lang humahalik

walang pakialam sa tinokhang na mata'y tumurik

laging iwinasiwas ang espadang anong bagsik

sa kababayan, habang halos maglumuhod sa Intsik

libu-libo na'y nawalan ng buhay, nakakatakot

pinuntirya din ang H.R.D., nakapanghihilakbot

kaytapang sa kababayan, sa dayo'y bahag ang buntot

dapat maiwasto na rin ang ganitong mga gusot

mga kandidatong karapat-dapat, ito'y isipin

at hinaing ng mamamayan ay agad nilang dinggin

- gregbituinjr.

* Isa sa sampung isyu ng "Karapat Dapat - Karapatan Dapat" para sa mga kandidatong tumatakbo. Ito'y isang kampanyang inilunsad ng ng Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA) para sa Botohan 2019, na may hashtag na #sampusigurado

Proteksyon sa mga inaapi at pinagsasamantalahang sektor

4

PROTEKSYON SA MGA INAAPI AT PINAGSASAMANTALAHANG SEKTOR

mga katutubo'y dapat igalang, pati kultura

huwag payagan yaong dam na wawasak sa kanila

dapat igalang ang kababaihan, pati lesbyana

ang kabataan ay dapat ilayo sa bisyo't droga

huwag hayaang yurakan ang kultura't identidad

ng bawat mamamayan, bulok na sistema'y ilantad

huwag hayaang hustisya'y tila pagong sa pag-usad

dapat bawat mamamayan ay kasama sa pag-unlad

mga obrero'y dapat maging regular sa trabaho

mga magsasaka'y ayudahan sa pag-aararo

mga vendor ay huwag hulihin sa munting negosyo

pagkat marangal silang nabubuhay dito sa mundo

upang proteksyunan ang maliliit, ang inaapi

karapat-dapat na kandidato'y piliing mabuti

- gregbituinjr.

* Isa sa sampung isyu ng "Karapat Dapat - Karapatan Dapat" para sa mga kandidatong tumatakbo. Ito'y isang kampanyang inilunsad ng ng Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA) para sa Botohan 2019, na may hashtag na #sampusigurado

Hustisyang abot ng maralita at patas para sa lahat

3

HUSTISYANG ABOT NG MARALITA AT PATAS PARA SA LAHAT

ang asukal na gaano katamis ay walang lasa

pag di nararamdaman ng maralita ang hustisya

pumapait ang asukal sa langgam na nagdurusa

tulad ng dukhang ang buhay ng mahal ay kinuha

nanlaban daw ang maralita kaya tinokhang nila

habang  mayayamang durugista'y pagala-gala pa

bakit kaydaling paslangin, buhay ba ng dukha'y barya

habang buhay ng malalaking tao'y di nila kaya

marapat ba ang kandidatong tuwang-tuwa sa tokhang

upang durugista'y mabawasan, sila'y nalilibang

hinuli, walang proseso, parang dagang pinapaslang

hustisya't batas na'y binaboy ng mga salanggapang

magkano ang abugado, at magkano rin ang batas

hustisya'y dapat abot ng maralita't ito'y patas

- gregbituinjr.

* Isa sa sampung isyu ng "Karapat Dapat - Karapatan Dapat" para sa mga kandidatong tumatakbo. Ito'y isang kampanyang inilunsad ng ng Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA) para sa Botohan 2019, na may hashtag na #sampusigurado

Pamahalaang sumusunod sa pandaigdigang pamantayan ng karapatan ng mamamayan

2

PAMAHALAANG SUMUSUNOD SA PANDAIGDIGANG

PAMANTAYAN NG KARAPATAN NG MAMAMAYAN

di usad pagong pag kumilala sa pandaigdigang

pamantayan ng karapatan ng bawat mamamayan

di rin parang langaw sa likod ng kalabaw sa yabang

na nakalagda raw sa pandaigdigang karapatan

Universal Declaration of Human Rights ay kilala

ngunit kilala lang ba, at di naman ito nabasa?

gobyerno'y di dapat buhay-diktador sa demokrasya

dapat marunong itong rumespeto sa kanyang masa

I.C.C.P.R. at I.C.E.S.C.R., di man batid

iginagalang ang kapwa, karapatan man ay lingid

di dapat sa kawalang-hustisya, kapwa'y binubulid

kundi ang bawat isa'y magturingang magkakapatid

dapat ito'y alam ng kandidatong karapat-dapat

sugat ng lipunan ay dapat malunasa't maampat

- gregbituinjr.

* Isa sa sampung isyu ng "Karapat Dapat - Karapatan Dapat" para sa mga kandidatong tumatakbo. Ito'y isang kampanyang inilunsad ng ng Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA) para sa Botohan 2019, na may hashtag na #sampusigurado

* ICCPR = International Covenant on Civil and Political Rights; ICESCR = International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights

Paggu-gobyernong maka-karapatang pantao

1

PAGGU-GOBYERNONG MAKA-KARAPATANG PANTAO

nais natin ng paggu-gobyernong marunong gumalang

sa karapatan ng mamamayan mula pagkasilang

hanggang kamatayan, may dignidad kahit na gumulang

kaya galit tayo sa walang habas na pamamaslang

ang nais natin ay makatarungang paggu-gobyerno

na karapatan sa buhay ay sadyang nirerespeto

ang nais natin, di man banal ang nabotong pangulo

ay kumikilala sa buhay, karapatang pantao

tinitiyak ang kalusugan ng mamamayan natin

ospital ay murang maningil, mura rin ang pagkain

trabaho'y regular, sahod ng manggagawa'y sapat din

pabahay ng dukha'y matibay, tulog dito'y mahimbing

nais natin ng paggu-gubyernong tunay na may puso

kandidato'y tutok sa tao, di sa negosyo't tubo

- gregbituinjr

* Isa sa sampung isyu ng "Karapat Dapat - Karapatan Dapat" para sa mga kandidatong tumatakbo. Ito'y isang kampanyang inilunsad ng ng Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA) para sa Botohan 2019, na may hashtag na #sampusigurado

Halina't mag-yosibrik

HALINA'T MAG-YOSIBRIK

di ka pa ba naiinis sa naglipanang upos
sa basurahan, daan, dagat, di maubos-ubos
tila ba sa ating likuran, ito'y umuulos
upos sa kapaligiran, animo'y umaagos

sa nangyayari'y dapat may gawin, tayo'y umimik
tipunin ang mga upos, gawing parang ECOBRICK
sa boteng plastik ay ipasok at ating isiksik
ang boteng siksik sa upos ay tawaging YOSIBRIK

kailangang may gawin sa upos na naglipana
sa dagat kasi'y upos na ang pangatlong basura
di ba't dahil sa upos, may namatay na balyena
imakalang pagkain ang itinapong basura

madawag na ang lungsod, sa upos ay nabubundat
naninigarilyo kasi'y walang kaingat-ingat
pansamantalang tugon sa upos na walang puknat
ay gawing yosibrik ang mga upos na nagkalat

- gregbituinjr.