Karatula sa pinto

Karatula sa pinto

tinitiyak kong naka-lock ang dalawang seradura
subalit napapansin ko'y talagang kakaiba
bakit bukas na ang nasa taas na seradura
gayong kagabi nga'y ini-lock ko itong talaga

ayokong mag-isip ng anuman, subalit dapat
na sa ating pagtulog ay tiyaking nag-iingat
pag madaling araw nga'y maiingay pa sa labas
baka seradura'y pinagtitripan ng pangahas

kaya nagsulat ako ng karatula sa pinto
pinaskil ko sa loob upang kasama'y matanto
mag-ingat, pag lalabas na'y idoble-lock ang pinto
gayon ang gawin pag matulog nang lango o hapo

maging mapangmatyag sa pagbantay ng opis-bahay
mahirap nang masalisihan, baka pa mapatay
dapat laging maging alisto, ingatan ang buhay
upang walang nagmamahal na agad malulumbay

- gregoriovbituinjr.
12.31.2020, 8:49 am

Wala bang sagutin ang negosyante ng paputok?

Wala bang sagutin ang negosyante ng paputok?

kayraming pangamba sa pagdatal ng Bagong Taon

pagkat marami nang nawalan ng daliri noon

dahil sa paputok, naputukan ang mga iyon

may ligaw na bala ring buhay ng bata'y binaon

Enero a-Uno, kayraming kalat sa kalsada

dagdag polusyon na sa hangin, uusok-usok pa

ligalig din sa alagang hayop ay makikita

baka magdulot pa ng sunog, paputok ang mitsa

pinagamot na ba ng nagbebenta ng paputok

ang mga naputukan, wala pa akong naarok

wala silang pakialam basta sa tubo'y hayok

kawawa ang mga naputulan, panay ang mukmok

wala pang napuputukang kanilang pinagamot

mga pampaospital nito'y di nila sinagot

gayong produktong paputok nila ang dito'y sangkot

tapos wala silang sagutin? sila'y mga salot!

gawaan ng paputok ay ipasara't mapigil

hayok sa tubo ang kapitalistang mapaniil

Bagong Taon ay pinagkakitaan nilang taksil

ngingisi lang silang buhay ng iba'y dinidiskaril

- gregoriovbituinjr.

* Litratong kuha ng makatang galâ habang naglalakad kung saan-saan

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 16-31, 2020, pahina 20.

Tanagà talaga

TANAGA TALAGA

1

ah, tanagà talaga

ang nagawa tuwina

ang nalilikha’y saya

pag diwa’y gumagana

2

minsan, iyang pagkatha

ay nakakatulala

minsan tumitingala

sa ulap tumutudla

3

ang mutya'y kausapin

ang diwata'y sambahin

silang inspirasyon din

sa katha't adhikain

4

nobelang mapagmulat

ang nais kong masulat

lumuluksong pulikat

sa binti'y nababakat

5

di tayo nag-iisa

sa oras ng pandemya

tatayo tayong isa

nang alwan ay madama

6

huwag mong tinutuya

ang aking mga tula

ito'y para sa dukha

at kapwa manggagawa

- gregoriovbituinjr.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 16-31, pahina 20.

Halina't mag-ekobrik

HALINA'T MAG-EKOBRIK

halina't mag-ekobrik

huwag patumpik-tumpik

tipunin at isiksik

sa mga boteng plastik

iyang basurang plastik

patigasing parang brick

gagawin nating silya

o kaya'y mga mesa

o baka istruktura

sa hardin o sa plasa

palamuti sa pista

ang plastik na basura

halina't mag-ekobrik

at gupitin ang plastik

saka mo isisiksik

doon sa boteng plastik

patigasing parang brick

iyan na ang ecobrick

- gregoriovbituinjr.

Ang sabi ng paham

ANG SABI NG PAHAM

Ika ng isang paham, tayo'y dapat makialam

sa mga isyung panlipunan, tayo'y makiramdam

walang sinumang nabubuhay sa sarili lamang

kundi magtulungan tayong may samutsaring agam

hindi umiinom ng sariling tubig ang sapa

hindi kumakain ang puno ng sariling bunga

hindi aarawan ng araw ang sarili niya

hindi susuntukin ng tao ang sariling panga

mga sinabi ng paham ay ating unawain

maging masaya't ang sarili'y huwag mong dayain

isang lipunang makatao’y ating pangarapin

ang lipunan, bayan, masa, kapwa'y organisahin

ipagtanggol ang masa laban sa kapitalismo,

laban sa mapang-api, mapagsamantala’t tuso

ang binilin ng paham ay tunay na prinsipyado

kaya mabuhay tayong nakikipagkapwatao

- gregoriovbituinjr.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 16-31, pahina 20.

Tatak na apakan habang nakapila

Tatak na apakan habang nakapila

tiyakin mong maapakan ang tatak sa bangketa

isang metrong distansya'y tiyakin pag nakapila

lalo't bumibili ka sa palengke, groseriya, 

sa mall, hardware, canteen, o maging gamot sa botika

tiyakin nating nagagawa ang social distancing

habang naka-face mask at face shield na dapat suutin

dahil may COVID na hangaring maiwasan natin

upang hindi raw magkahawaan sa COVID 19

panahong ayaw natin, pandemyang nakakapagod

walang trabaho, ang dama'y gutom, wala nang sahod

sitwasyong walang magawa kundi tayo'y sumunod

nakakairitang kalagayan, tayo'y hilahod

sa ngayon, sumunod ang tangi nating magagawa

pakikisama na rin sa mga pumilang madla

kalunos-lunos na sitwasyong di pa humuhupa

na ang dulot sa karamihan ay kaawa-awa

- gregoriovbituinjr.

Pagpupugay sa KPML

Pagpupugay sa KPML

Mabuhay ang K.P.M.L.! Mabuhay!

sa inyo'y taas-noong pagpupugay!

lalo't kayo'y mga kasanggang tunay

na sadyang patuloy na nagsisikhay

upang makamit ang lipunang pakay

lipunang makatao'y itatayo

upang mawala ang dusa't siphayo

na dulot ng kahayukan sa tubo

ng sistemang kalat saanmang dako

at sa dalita'y nakapanduduro

O, K.P.M.L., ituloy ang laban

tungo sa pagbabago ng lipunan

habang prinsipyong sosyalista'y tangan

mapagsamantalang uri'y labanan

nang lipunang makatao'y makamtan

- gregoriovbituinjr.

Kwento ng Dalawang Aso

"Friend is the key of love." 

~ ayon sa karatula sa isang trak

Kwento ng Dalawang Aso

mayroong dalawang itim na asong magkasama

magkaibigan lang ba o magkasintahan sila?

habang tila nakatitig sa nar'ong karatula

"Friend is the key of love" na patama ba sa kanila?

nakita ko lamang ang karatulang nadaanan

kinuha ang kamera't iyon ay nilitratuhan

ngunit biglang sumulpot ang mga aso kung saan

na animo'y may kwento silang nais ipaalam

naks naman! tanging nasabi sa kuha kong litrato

na pag tiningnan mo'y may mababanaag na kwento

ano nga bang pakialam ko sa dalawang aso

kung sila'y nagmamahalan na sa kanilang mundo

- gregoriovbituinjr.

* kuhang litrato ng makatang gala habang naglalakad-lakad kung saan-saan

Samutsaring tanagà

SAMUTSARING TANAGA

1

Oo, tuloy ang laban!

Wala dapat iwanan!

Kahit sa kamatayan

Misyon, huwag pigilan

2

tutulog-tulog lamang

sa kanilang pansitan

kaya natutuyuan

pati ang lalaugan

3

mabuti nang iskwater

kaysa lider na Hitler

andami ng minarder

pati mga pagerper

4

pagtingala sa langit

naroong umaawit

ang anghel na kayrikit

na sa puso’y umakit

5

ang binibining mutya

ay totoong diwata

sa ganda’y natulala

puso’y di nakawala

6

ibagsak ang gahaman

baguhin ang lipunan

tungo sa kagalingan

at pag-unlad ng bayan

- gregoriovbituinjr.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 1-15, 2020, pahina 20.

Sa alabok ng kawalan

ihatid mo man ako sa alabok ng kawalan

pagkat turing mo sa akin ay basurang dalatan

pasiya ko'y magpatuloy sa pakikipaglaban

kaysa maging tuod na sa langit nakatanghod lang

mabining rosas ay di ko hahayaang malanta

aalagaan ko't arawang didiligan siya

tulad ng tanim, kamatis, bawang, sibuyas, luya

alagaan ang punong namumunga, santol, mangga

anumang maisip kong kwento, ikukwento ko lang

anumang sumaging paksa ay itutula ko lang

saya, luha, may poot mang sa dibdib naglalatang

basta't sa dukha't kapwa mo'y hindi ka nanlalamang

pag napagod ka'y bumalik ka't huwag papipigil

malayang puntahan ang sinta't halik ay isiil

maging prinsipyado't labanan yaong mapaniil

sa kasama't kaibiga'y huwag kang magtataksil

walang katapat ang katapatan ko sa prinsipyo

ganito ko ilarawan ang niyakap kong mundo

nais kong maabutan pang ang obrero'y nanalo

sa alabok man ng kawala'y maihatid ako

- gregoriovbituinjr.

Tanagà sa Botika

TANAGA SA BOTIKA

Kamimura Botika

gamot ay sadyang mura

tiyak bagong-bago pa

pag bumili'y dito na

sa pangalan pa lamang

nakakaakit tingnan

nakakatuwang bilhan

ng simpleng mamamayan

ito na'y nakaukit

sa diwa ng maysakit

lalo't namimilipit

na sa gastusin, gipit

gamot sa ubo, lagnat,

sipon, mura na't sapat

masasabi mong sukat

ay maraming salamat

- gregoriovbituinjr.

* kuha ang litrato sa Km. 5 ng La Trinidad, Benguet

* ang tanagà ay katutubong tulang may pitong pantig bawat taludtod

Paghandaan ang Climate Emergency

paghandaang mabuti

ang climate emergency

nang tayo'y di magsisi

doon sa bandang huli

karapatan ng madla

kagalingan ng kapwa

kaligtasan ng dukha

at mga manggagawa

ang klima'y nagbabago

sistema'y di mabago

tao'y natutuliro

pag bumaha't bumagyo

kung pagbabago ay change

at sukli sa dyip ay change

nais nati'y system change

at di iyang climate change

minsan di mapakali

kaya bago magsisi

paghandaang maigi

ang climate emergency

- gregoriovbituinjr.

* Kuhang litrato ng makatang gala sa Urban Poor Assembly noong Disyembre 7, 2020 sa Bantayog ng mga Bayani

Respeto

RESPETO

social distancing sa pag-aabang ng masasakyan

sundin ang mga nilagay na bilog sa lansangan

doon kayo umapak, isang metro ang pagitan

habang suot ang face mask upang di magkahawaan

magaling ang nakaisip, sadyang disiplinado

para sa kalusugan at kagalingan ng tao

di ka man maniwala sa COVID, sumunod tayo

bukod sa pakikisama, sa kapwa'y pagrespeto

- gregoriovbituinjr.

Paggawa ng ekobrik

PAGGAWA NG EKOBRIK

Munting sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Nitong Nobyembre 18, 2020, ay nagtungo ako sa tanggapan ng Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA) upang aking pirmahan ang ilang dokumento hinggil sa isang petisyon sa Korte Suprema nang ibinigay sa akin ni kasamang Jackie ang natipon nilang isang bag na walang lamang plastik ng mga kape. Aba’y alam pala niyang ako’y nageekobrik. Ibig sabihin, ginugupit ko ang mga malilinis na plastik, tulad ng mga ubos na kape upang ipasok sa boteng plastik at gawing ekobrik. Patitigasin iyon na parang brick na pawang laman lang ay mga plastik. Para saan ba ito? Ang mga natipong ekobrik ay pagdidikitin upang gawing istruktura, tulad ng upuan o kaya’y lamesa. Maraming salamat, Ate Jackie!

Nananalasa ang mga basurang plastik sa ating kapaligiran, pati na sa ating mga karagatan. Kaya may mga nag-inisyatibang ipasok ang mga plastik sa loob ng boteng plastik upang mapaliit ang basura. 

Nagsimula ito sa Mountain Province, nakita ng isang Canadian, at ginawang kampanya laban sa plastik. Ngayon ay marami nang nageekobrik sa iba’t ibang panig ng daigdig. Nabuo ang Global Ecobrick Alliance o GEA, kung saan isa ako sa nakatapos, at may sertipiko.

Sa paggawa nito, dapat malinis ang mga plastik at walang latak, halimbawa, ng kape. Dahil kung marumi, baka may mabuong bakterya na sa kalaunan ay sisira sa mga ekobrik na ginawang istruktura tulad ng silya o lamesa, na maaaring mapilayan ang sinumang uupo doon. 

Upang matuto pa, tingnan ang GoBriks.com sa internet.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 1-15, 2020, pahina 16.

Bukrebyu: Ang librong "Che: A Graphic Biography" ni Spain Rodriguez

BUKREBYU

ANG LIBRONG “CHE: A GRAPHIC BIOGRAPHY” NI SPAIN RODRIGUEZ

Munting sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Nakita ko lang sa aklatan ng Bukluran ng Manggagawag Pilipino (BMP) ang aklat na “Che: A Graphic Biography” ni Spain Rodriguez. Inilarawan niya ang talambuhay ni Che Guevara sa pamamagitan ng komiks, o ng mga larawan. Bagamat nakagawa na rin ako ng libro ni Che Guevara noon, iyon ay pulos mga salin ng mga sulatin ni Che.

Iba ito, talambuhay ni Che na isinakomiks. Nakasulat sa Ingles at magaganda ang pagguhit ng mga larawan, na nasa black-and white, hindi colored. Subalit nakakahalina dahil sa galing ng tagaguhit at awtor na si Spain, kaygandang pangalan.

Si Che Guevara ang isa sa mga kasamahan ni Fidel Castro nang ipinanalo nila ang rebolusyon sa Cuba noong 1959. Kinikilala siyang “the most iconic revolutionary of the twentieth century”, ayon sa libro. Sabi pa, “It portrays his revolutionary struggle through the appropriate medium of the under-ground political comic – one of the most prominent countercultural art form of the 1960s.” Wow, bigat!

Kaya kahit nasa wikang Ingles ay binasa ko ang kasaysayang komiks na ito. Kung may pagkakataon, nais ko itong isalin sa wikang Filipino.

Inirerekomenda ko itong basahin ng mga estudyante at aktibista, at sinumang nagnanais ng kalayaan ng bayan mula sa kuko ng mapang-api at mapagsamantala.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 1-15, 2020, pahina 15.

Apakang bilog habang nag-aabang ng sasakyan

Apakang bilog habang nag-aabang ng sasakyan

kinunan ko ng litrato ang bilog na apakan

na isang metro ang distansya habang nag-aabang

ng masasakyan sa pagtungo sa paroroonan

tandang sa panahon ng pandemya, tayo'y pumila

social distancing bilang respeto sa bawat isa

bakasakaling COVID-19 ay maiwasan pa

simpleng pagsunod at pagtalima sa patakaran

batas sa inhinyering na gabay sa mamamayan

na kung walang bilog, disiplina'y di mo malaman

may bilog upang sa pila'y di magkalabo-labo

bilog para sa kaayusan at pagkakasundo

habang disiplina raw ang kanilang binubuo

nag-aabang ng sasakyan, bilog na'y aapakan

madali namang makaunawa ng sambayanan

ulo nama'y di binibilog ng pamahalaan

- gregoriovbituinjr.

Pananalasa ni Ulysses, nagpalubog sa mga lalawigan ng Cagayan at Isabela

PANANALASA NI ULYSSES, NAGPALUBOG SA MGA LALAWIGAN NG CAGAYAN AT ISABELA

Saliksik at sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Nagmistulang dagat ang binahang mga lalawigan dahil sa pananalasa ng bagyong Ulysses. Nakakakilabot habang pinapanood sa telebisyon. Paano kung tayo ang nasa kanilang kalagayan? Gutom, antok, pagod, dusa, sakripisyo, agam, mga negatibong karanasang animo’y bangungot.

Ayon sa isang ulat, "Mula sa kanilang mga bubong, nanawagan ng tulong ang mga residente ng Cagayan Valley at Isabela matapos lumubog sa baha ang kanilang bahay - dahilan para idaan ng netizens sa social media ang panawagan na agarang pagsagip sa mga residente. Nasa state of calamity ngayon ang buong probinsiya ng Cagayan, kung saan 9 na ang kumpirmadong patay, apat dito ang natabunan ng landslide, dalawa ang nakuryente habang nagre-rescue, at tatlo naman ang nalunod."

"Ayon kay Cagayan Governor Manuel Mamba, umagos ang tubig-ulan sa mga probinsiya ng Quirino, Nueva Vizcaya, Kalinga, at Isabela sa kanilang probinsiya, dahilan para mag-overflow ang tubig sa Cagayan River at matapon ito sa ilang bayan. Nangyari ang pagbaha kahit walang storm signal na nakataas sa bansa matapos umalis ang bagyong Ulysses sa Philippine area of responsibility."

Sa isa pang balita, "Isinailalim naman sa state of calamity ang Isabela City, kung saan 3 ang namatay batay sa inisyal na tala ng mga awtoridad. Unang nabanggit din ng LGU na nasa 144,000 indibidwal ang naapektuhan ng baha."

At sa isa pang balita, "At sa dulo din umano ng ilog sa Magapit ay paliit o kumikipot ang ang bahagi ng river sa bahagi ng Alcala kaya naiimbudo ang tubig at naiipon doon. Ayon kay PAGASA administrator Vicente Malano, kahit alisin ang tubig na inilabas ng Magat dam, babaha at babaha pa rin ang Cagayan."

Malayo ako sa pinangyarihan subalit noong bata pa ako’y dinanas ko na ang sunod-sunod na pagbaha sa Maynila, kaya habang pinanonood ko ang mga balita’y talagang sindak at awa ang aking nararamdaman. Nais kong makatulong subalit paano? Sa mga evacuation center ay wala nang social distancing. Nangabaha ang mga kagamitan at lumubog ang mga kabahayan. Kahindik-hindik na karanasan bihirang dumating sa buhay ng tao, ang lumubog ang buo mong nayon sa baha. 

Kailangan ng mga nasalanta ang mga pagkaing luto na, dahil hindi sila makakapagluto at nalubog sa tubig kahit ang kanilang kalan. Kailangan din nila ng malinis na inuming tubig, idagdag pa ang gamot sakaling may magkasakit. Mga pampalit na damit, at huwag na nating iambag ang ating mga pinaglumaang damit na para lang sa mga pulubi, sira-sira, butas-butas. Maayos na damit sana.

Nais ding tumulong ng pamunuan ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) sa mga nasalanta, lalo na yaong mga nawalan ng tahanan, dahil ang karapatan sa paninirahan ang kanilang mandato. Subalit bagyo at hindi demolisyon ang dahilan ng pagkawala ng tahanan ng mga ito. Anuman ang maliit na makakayanan, ay gawin natin ang makakaya, ayon kay Ka Kokoy Gan, ang pambansang pangulo ng KPML. Tayo’y magtulungan sa panahong ito ng pandemya’t kalamidad.

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 16-30, 2020, pahina 7-8.

Tanagà sa unos

TANAGA SA UNOS

1

kinain ng bangungot

ang inaaring lungkot

pag tagbagyo’y bantulot

na sa puso’y kukurot

2

nanagasa ang unos

at kayraming inulos

na pulos mga kapos

at sa buhay hikahos

3

tayo ba’y beterano

ng mga baha’t bagyo

at resilient daw tayo’t

pinupuring totoo

4

pag bagyo’y nanalasa

maghanda na ang masa

kalamidad pagdaka

ay talagang disgrasya

5

pag bagyo’y rumagasa

aba tayo’y maghanda

lalo na’t ang pagbaha

ay talagang malala

6

gawin natin ang dapat

upang masa’y mamulat

upang hindi masilat

ng bagyong bumabanat

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 16-30, 2020, pahina 20.

Huwag magsindi ng yosi sa kalan

aba'y huwag magsindi ng sigarilyo sa kalan

ito po sa inyo'y munting paalala lang naman

lalo pa't walang niluluto sa kasalukuyan

ang gamitin mo'y lighter o kaya'y posporo na lang

aba'y kaya ngang bumili ng isang kahang yosi

bakit di naman bumili ng sariling panindi

kaymahal ba ng lighter kaysa yosi mong binili

o di na maisip dahil sa yosi nawiwili

baka sabihin mong nauubos lang ay konting gas 

ngunit kung ito'y minu-minuto o oras-oras

paunti-unti, ang gas ay pabawas ng pabawas

maya-maya, wala nang gas pag nagluto ng bigas

kahit ikaw pa ang bumili ng gas, paalala

anumang gamit sa tahanan o sa opisina

ay gamitin mo ng wasto, huwag kang maaksaya

kung tingin mo'y nakikialam ako, pasensya ka

- gregoriovbituinjr.

Dagdag na tanagà

DAGDAG NA TANAGA

1

nagnanaknak ang sugat

ng kahapong nilagnat

ng santambak na banat

na di nila masipat

2

kanyang ibinubulong

na doon lang umusbong

ang sa buhay pandugtong

masakit man ang tumbong

3

tumitindi ang unos

tila ba nang-uulos

ang baha'y umaagos

sadyang kalunos-lunos

4 

nang si Rolly'y dumatal

tila Ondoy ang asal

talagang nangangatal

ang masang nangagimbal

5

dumating si Ulysses

na ang dulot ay hapis

gamit nila'y nilinis

nitong bagyong putragis

6

nagdidildil ng asin

ang mga matiiisin

kulang na sa pagkain

kapos pa sa vitamin

7

organisadong masa

na dulot ay pag-asa

hanap nilang hustisya

sana'y kamtin pa nila

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 1-15, 2020, pahina 20.

Ang mga bagyong Rolly at Ulysses

Ang mga bagyong Rolly at Ulysses

Saliksik at sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Dalawang matitinding bagyo ang sumalanta sa bansa nito lamang unang dalawang linggo ng Nobyembre 2020. Ang bagyong Rolly ay tinatawag na super Typhoon Goni sa ibang bansa, at ang Ulysses naman ay Typhoon Vamco. Dumating ang bagyong Rolly, na ayon sa mga ulat ay kinatakutan dahil sa Category 5 na super-bagyo, na tinawag na "pinakamatinding tropical cyclone sa buong mundo noong 2020." Napakalakas nga nito ayon sa prediksyon. Mabilis itong humina, ngunit matapos manalasa ay nag-iwan ito ng pinsalang nakaapekto sa daan-daang libong katao, at puminsala sa libu-libong bahay.

Nakakabigla rin ang pagdating ng bagyong Ulysses, na ayon sa ulat ay bagyong nasa Kategorya 2, subalit ang pinsalang iniwan nito'y mas laganap, at nagdulot ng pinsala sa agrikultura at imprastraktura, nag-iwan ng 67 na patay, at higit sa 25,000 walang tirahan.

Sadyang maiiyak ka kung ikaw ang tinamaan ng alinman sa dalawang bagyong ito. Sa Ulysses ay naulit ang bangungot ng Ondoy. Ako nga'y muntik nang hindi makasama sa isang lakad sa Thailand kung nalunod sa tubig ang aking pasaporte. Kakukuha ko lang ng pasaporte ko noong Setyembre 25, 2009, naganap ang Ondoy ng Setyembre 26, 2009, at nakalipad ako puntang Thailand kasama ng iba pa noong Setyembre 28, 2009. Ang pinuntahan ko'y isang kumperensya hinggil sa nagbabagong klima o climate change, at isa ang Ondoy sa aming napag-usapan doon.

Ayon sa mga ulat, ang Bagyong Rolly ang pinakamalakas na bagyong naitala sa buong mundo ngayong 2020. Una itong bumagsak sa Pilipinas noong Nobyembre 2, na tumama sa Bato, Catanduanes; Tiwi, Albay; San Narciso, Quezon; at Lobo, Batangas. Bago nito, inilikas ng pamahalaan ang halos 1 milyong residente sa Bicol, ngunit malubhang napinsala ni Rolly ang higit sa 10,000 mga bahay sa Catanduanes lamang. Ang malakas na hangin at malakas na pag-ulan ang sanhi ng pagbaha, pagdaloy sa mga kabukiran ng lahar mula sa bulkang Mayon, mga pagguho ng lupa, at paghalimbukay ng unos (storm surge) sa rehiyon. Nagdala rin ito ng malawak na pagkawala ng kuryente at nasira ang linya ng komunikasyon.

Noong Nobyembre 11 2020 naman, sinalanta ng Bagyong Ulysses ang pangunahing isla ng Luzon na rumagasa ang mapanirang hangin at matitinding pagbagsak ng ulan na nagdulot ng matitinding mga pagbaha sa maraming lugar kabilang na ang Cagayan Valley (Rehiyon 2) na isa sa mga pinakamatinding naapektuhan. Halos 40,000 na mga tahanan ang ganap o bahagyang nalubog sa Lungsod ng Marikina, ayon naman kay Mayor Marcelino Teodoro ng Marikina. At naulit muli sa Marikina ang naranasang bagyong Ondoy noong Setyembre 26, 2009.

Sa pagitan ng Rolly at Ulysses ay dumaan din sina Siony at Tonio. Mabuti't mahina lamang sila. Subalit sa nangyaring bagyong Rolly at Ulysses, napakaraming istoryang kalunos-lunos ang ipinakita sa telebisyon at narinig sa radyo. Nariyan ang naglalakad na mga tao sa baha pasan ang kanilang mga gamit, aso, o kaya'y anak. Nariyan ang mga tao sa bubungan ng kanilang bahay na naghihintay masagip dahil nalubog na ang kanilang bahay sa baha. Nariyang hindi na mauwian ang tahanan dahil nawasak na.

Sa taon-taong bagyong nararanasan ng bansa, masasabing beterano na ba tayo sa baha? Maling sabihin dahil nakakaawa ang sinasapit ng ating mga kababayan. Dapat na seryosong makipagtulungan ang pamahalaan sa taumbayan kasama na ang mga nasa lugar na madaling bahain. Dapat magkaroon ng sistema, mekanismo, istraktura, at mabisang hakbang upang maghanda, at mabisang tugunan at mapamahalaan ang mga natural na kalamidad tulad ng mga nangyaring bagyo. Dapat kasangkot ang mamamayan sa pagtugon, maging responsable, at sundin ang mga protokol. Dapat handa na tayo sa ganitong mga sitwasyon, lalo na’t pabagu-bago ang klima at patuloy pa ring gumagamit ang bansa ng coal-fired power plants na itinuturing na isa sa dahilan ng matitinding bagyo.

Mga pinaghalawan:

https://reliefweb.int/report/philippines/wfp-philippines-typhoon-rolly-situation-report-1-6-november-2020

https://newsinfo.inquirer.net/1359823/typhoon-ulysses-triggers-worst-floods-in-metro-manila-in-years

https://opinion.inquirer.net/135319/five-lessons-from-typhoon-ulysses

* Ang artikulong ito'y unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 1-15, 2020, pahina 10-11.

Sa ikapitong anibersaryo ng bagyong Yolanda

sa Yolanda'y higit anim na libo ang namatay,
ayon sa opisyal na ulat, nangawalang buhay
sa tindi ng bagyo'y naglutangan ang mga bangkay
bagong umaga'y tila di na nasilayang tunay

lampas ikalawang palapag ng bahay ang tubig
na tumabon, storm surge yaong nakapanginginig
ng laman lalo't naranasan ang lagim at lamig
ng Yolandang nagdulot ng anong tinding ligalig

napuruhan ang lalawigan ng Samar at Leyte,
lalo ang Tacloban, iba pang probinsya'y nadale
rumagasa ang unos sa kalaliman ng gabi
di madalumat ang lungkot at dusang sumakbibi

mga nasalanta ng Yolanda'y pilit bumangon
nawasak nilang bahay ay itinayo paglaon
nawasak nilang buhay ay bangungot ng kahapon
ang pagtutulungan ng bawat isa'y naging misyon

pitong taon na ang lumipas, ito'y naging aral
sa bansang tulad nating bagyo'y laging dumaratal
maghanda lalo't epekto ng bagyo'y titigagal
sa atin at sitwasyong dulot nito'y magtatagal

sa ganyang pangyayari'y di tayo dapat humimbing
kaya huwag maging kampante pag bagyo'y parating
maging handa, matulog man ay manatiling gising
ang diwa, magtulungan at ipakita ang giting

- gregoriovbituinjr.
11.08.2020

Kahandaan sa panganib

may panganib sa mga tulad kong nakikibaka

para sa kapakanan at karapatan ng masa

upang tuluyang kamtin ang panlipunang hustisya

kaya dapat maging handa anuman ang mangyari

lalo sa ating gawain gaano man kasimple

baka may magalit at tayo'y kanilang madale

gayong para sa kagalingan nitong kapwa tao

ang ating adhika't sa bayan ay nagseserbisyo

lalo't nais na lipunan ay maging makatao

pagkat hustisyang pangklima't pantaong karapatan

ang mga prinsipyong tangan at pinaninindigan

na baka dahil dito tayo'y may masagasaan

kung bulnerable sa karahasan ay maging handa

upang di tayo masaktan, madahas, makawawa

mag-ingat upang pamilya't buhay ay di mawala 

kaya sariling kaligtasan ay dapat tiyakin

seguridad sa pagkilos ay pag-isipan man din

upang di mag-alala ang mga pamilya natin

- gregoriovbituinjr.

* kinatha sa Climate Justice and Human Rights Defenders Training, Nobyembre 6-7, 2020

Paghahanda ng loob

"Kung ang Bayang ito'y nasasapanganib

At siya ay dapat na ipagtangkilik,

Ang anak, asawa, magulang, kapatid

Isang tawag niya'y tatalikdang pilit."

- Gat Andres Bonifacio, sa kanyang tulang "Pag-ibig sa Tinubuang Bayan"

paghahanda sa loob ng bawat Katipunero

iyang naturang saknong ni Gat Andres Bonifacio

mula sa tula niyang pumipintig ng totoo

sa puso't iiwan ang lahat para sa Bayan mo

hinahanda ang ating loob sa pakikihamok

laban sa naghaharing dulot ay sistemang bulok

pinananatiling kanilang uri'y nasa tuktok

habang dangal ng dukha't obrero'y nakayukayok

kaya nga ang pagpapasya kong magsilbi sa bayan

at kumilos tungo sa pagbabago ng lipunan

ay mga dakilang misyong aking pinag-isipan

bilang mamamayang prinsipyado't naninindigan

bukod sa Kartilya ng Katipunan, inaral ko

ang Liwanag at Dilim ni Gat Emilio Jacinto

na may aral tungkol sa paggawa't paggogobyerno,

pati na pakikipagkapwa't pagpapakatao

ang bawat tula ni Bonifacio'y makahulugan

ang bawat sanaysay ni Jacinto'y makatuturan

ang bawat akda ni Lenin ay dapat pagnilayan

pagtayo ng lipunang makatao'y paghandaan

- gregoriovbituinjr.

Di dapat mauwi sa wala ang pakikibaka

di dapat mauwi sa wala ang pakikibaka

ito'y sumagi sa isip nang aking binabasa

yaong mga tala ng himagsikan at ideya

ng Katipunan tungo sa panlipunang hustisya

inialay mo ang buhay mo, nagsasakripisyo

pinag-aralan ang lipunan, sistema't gobyerno

nanindigan at niyakap ang adhika't prinsipyo

kumbinsidong itayo ang lipunang makatao

ah, pakikibaka'y di dapat mauwi sa wala

lalo't marami nang aktibista'y nangawala

ang iba'y kinamatayan na ang inaadhika

habang iba'y nabilanggo, dinukot, iwinala

dapat nating ipanalo ang bawat simulain

upang lipunang makatao'y maitayo natin

walang uring mapagsamantala't mapang-alipin

na ang bawat isa'y nakikipagkapwa-tao rin

tayo'y prinsipyadong di naghahangad ng kagitna

kundi makataong lipunan ang nasa't adhika

dapat mapagtanto, kasama ng obrero't dukha

na pakikibaka'y di dapat mauwi sa wala

- gregoriovbituinjr.

Sanay akong mag-isa, sanay akong nag-iisa

sanay akong mag-isa, sanay akong nag-iisa

marahil introvert, loner, o kaya'y letratista

pulos letra ang kapiling, nagsusulat tuwina,

abang makatang nangangarap maging nobelista

isa ring blogerong dapat may tulang inaaplod

sa bawat araw, mga pinag-isipang taludtod

minsan nga ay makikita mo akong nakatanghod

gayong nagtatrabaho't nagsusulat ng may lugod

gayunman, di ako dapat nasasanay mag-isa

dapat may kausap lagi, kolektibo, kasama

dahil naglilingkod para sa bayan at sa masa

di nagsasariling kumilos, lalo't aktibista

may trabaho mang kayang mag-isa'y aking gagawin

tulad ngayon, ilang akda'y aking isinasalin

habang may mga paksang susulatin, tutulain,

habang binabaka ang sistemang mapang-alipin

sanay mang mag-isa'y di dapat lagi nang ganoon

dapat kausap ang dukha para sa nilalayon

dapat kasama ang manggagawa para sa misyon

dapat sa pakikibaka ng bayan nakatuon

- gregoriovbituinjr.

Basura

masalimuot ang mundong ginagalawan natin

lalo na't makukulit ay di makuha sa tingin

ang laot ng karagatan kung iyo lang sisirin

maraming isda ngunit iba na ang kinakain

akala mo'y dikya ngunit basurang plastik pala

magaganit na plastik na di manguya ng panga

ng isda, iyon ang dahil ng pagkamatay nila

di lamang sa laot kundi sa ilog, lawa't sapa

kakainin natin ang isdang kumain ng plastik

maluluto natin ang plastik sa isdang matinik

nakasalalay ang kalusugan, tayo'y umimik

anong gagawin natin upang mata'y di tumirik

pagsabihan mo nga ang iba, sila pa ang galit

tungkol sa basura nila, sa iyo'y magngingitngit

gayong pagkakalat din nila'y nakapagngangalit

buti't lagi tayong mahinahon sa bawat saglit

sariling basura'y di nila maibukod-bukod

sa mundong sangkaterba na ang itinayong bakod

daigdig bang ito'y sa basura na malulunod?

kung di tayo kikilos, baka mundo'y maging puntod

- gregoriovbituinjr.

Si Rolly at si Rody

storm surge ang banta nitong matinding bagyong Rolly

habang tokhang ay ginawa na ng matinding Rody

storm surge, tulad sa Yolanda'y kayraming namatay

habang sa tokhang naman ay kayrami nang pinatay

ingat sa storm surge, aba'y dapat nang magsilikas

ingat sa tokhang pagkat kayraming batang nautas

pag-ingatan ang buhay sa matinding bagyong Rolly

mas pag-ingatan ang karapatan laban kay Rody

- gregoriovbituinjr.

Undas sa panahon ng pandemya

ngayong Undas, di makakadalaw sa sementeryo

dahil sa pandemya, ito muna'y isinarado

mahirap daw kung magsisiksikan ang mga tao

walang social distancing, magkahawaan pa rito

ngunit matapos ang Undas, sementeryo'y bubuksan

baka sa unang araw pa lang, tao'y magdagsaan

dapat mag-social distancing nang di magkahawaan

sa loob ng sementeryo, disiplina lang naman

ngayong Undas, kung di man makadalaw sa kanila

ay alam nilang sila'y nasa ating alaala

pagkat sa puso't diwa'y nakaukit sa kanila

na di tayo nakalimot, di man makabisita

magtirik tayo ng kandila saanman naroon

at makakaabot sa kanila ang ating layon

wala man sa sementeryo'y gunita ng kahapon

ay nananariwa't sa puso natin nakabaon

- gregoriovbituinjr.

Sa una kong gabi sa bagong opis

pawisan ako sa unang gabi sa bagong opis

wala pa kasing bentilador kaya tiis-tiis

nagsalansan ng gamit at patuloy na naglinis

mag-isa man doon ay di nakadama ng hapis

itinuloy ko roon ang pagsasalin ng aklat

pautay-utay man sa gabi hangga't ako'y dilat

sa kwaderno'y pinagtitiyagaan kong isulat

ang pahinga'y ang pagkatha ng tulang mapagmulat

ramdam ang tinding alinsangan sa silid na iyon

na animo ako'y isinilid sa isang kahon

at dahil sa antok ay nakatulog na rin doon

habang iwing diwa'y kung saan-saan naglimayon

kaysarap ng tulog pagkat nasa diwa'y diwata

bagamat mag-isang ang kayakap  ay sadyang wala

mag-ingat lamang dahil may paparating na sigwa

at maghandang bakahin ang sangkaterbang kuhila

- gregoriovbituinjr.

* Naglipat kami ng bagong opis mula Lungsod Quezon tungong Lungsod Pasig, Oktubre 31, 2020 ng hapon, at mag-isang natulog doon kinagabihan.

Huling araw ng Oktubre nang kami na'y maglipat

huling araw ng Oktubre nang kami na'y maglipat

ng opisina't mga gamit ay sa trak binuhat

binagtas ang lansangang init ay nakasusugat

na sana'y di mabigat ang pumatong sa balikat

sinalansan muna ng maayos ang bawat karton

dalawang aparador, lamesa, kinarga iyon

sa trak, ibang gamit, aklat, polyeto, papel doon

bagong opisina, bagong labanan, dating misyon

huling araw ng Oktubre ang aming unang hakot

dinala pa rin ang baka mahalagang abubot

mga alaala ng labanang di malilimot

lalo't ito'y makasaysayan at masalimuot

undas man ay patuloy pa rin kaming kumikilos

upang labanan ang pang-aapi't pambubusabos

mag-isa sa gabing nadirinig bawat kaluskos

subalit nakatulog pa rin doon ng maayos

- gregoriovbituinjr.

Ang banta ng unos

maalinsangan ang paligid gayong nagbabanta

ang matinding unos na mananalasa sa madla

mabanas ang pakiramdam, payapa pa ang lupa

sa ulat nga'y kaybilis ng bagyo, dapat maghanda

ngayong madaling araw, ang paligid pa'y tahimik

di basa ang lansangan, wala pang ulang tikatik

sasalubong sa undas ang unos na anong bagsik

at maraming biyahero'y tiyak magsisitirik

maalinsangan, hinubad ko ang pang-itaas

inunan ang malaking librong may binubulalas

wala sanang tulo, at ang atip sana'y di butas

pinihit ang tsanel, walang kursunadang palabas

muli kong ipinikit ang inaantok kong mata

upang muling mapanagimpan ang diwatang sinta

nasaan na ang hanap na panlipunang hustisya

may banta mang unos, nariyan ang bagong umaga

- gregoriovbituinjr.

Mula Smokey Mountain hanggang Happy Land

Litrato mula sa internet. CTTO (Credit to the owner).

MULA SMOKEY MOUNTAIN HANGGANG HAPPY LAND

Munting saliksik at sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ilan sa mga kasapi ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) ay nakatira sa Happyland sa Brgy. 105 sa Tondo, Maynila. Sinasabing ito ang kilalang Smokey Mountain noon, o yaong bundok-bundok na basura, na kaya tinawag na Smokey Mountain ay dahil sa nakasusulasok na amoy ng sunog na basura rito.

Paano nga ba ito tinawag na Happy Land, o sa wikang Tagalog ay Masayang Lupain? Gumanda na nga ba ang buhay ng mga maralitang nakatira rito kaya masaya na sila't tinawag itong Happy Land? 

Subalit batay sa pananaliksik, ang pinagmulan ng salitang Happy Land ay hindi Ingles, kundi ito'y salitang Bisaya na HAPILAN, na ibig sabihin ay lugar na mabaho dahil sa basura. Ganito ipinaliwanag ito sa isang akdang nakita ko sa internet. "The name “Happyland” is derived from the Visayan dialect’s name for smelly garbage: Hapilan, a slum made up of many mini dumpsites put together. The most common type of trash seen here is from the large fast food chain in Philippines Jollibean, where the scavenger sort the different types of packaging and leftover food from cups to straws to spoons.The leftover food gets recooked into ‘pag pag’ and is actually re-consumed by the scavengers."

Ayon sa pananaliksik, tinanggal na ang Smokey Mountain sa Tondo, subalit lumikha naman ng isang bagong Smokey Mountain na naging tirahan ng mga walang matirahan, na animo'y naging kampo na ng mga nagsilikas sa kung saan-saan at doon nakakita ng pansamantala, kundi man, pirmihang matutuluyan. Bukod sa Hapilan ay may tiatawag pa umanong lugar na Aroma. O marahil iba pang katawagan iyon dahil sa amoy o aroma ng lugar.

Maraning maliliit na tambakan ng basura sa lugar. At ang karaniwan ummanong basura roon ay mula sa mga pagkaing itinapon na o tira-tira mula sa mga fast food, tulad ng Jollibee, kung saan pinipili ng mga magbabasura ang iba't ibang nakabalot at tira-tirang pagkain. Ang mga tira-tira, o yaong hindi naubos, ay ipapagpag muna upang bakasakaling malaglag ang anumang dumi, halimbawa sa tirang pritong manok. Tapos ay huhugasan ito at muling iluluto. Dahil ipinagpag muna kaya tinawag na PAGPAG ang mga pagkaing ito.

Kung nakapunta ka na rito, o sa mga lugar na malapit dito, maraming itinitindang pritong manok, na kung kinain mo'y para ka na ring nasa Jollibee. Subalit pagpag na pala iyon.

Sa hirap ng buhay at nasa sentro ka pa ng kapital ng bansang Pilipinas, gayon ang buhay ng mahihirap na tao roon. Namumulot ng basura subalit namumuhay ng marangal. Mahirap man, kapit man sa patalim, subalit doon nila binuo ang kanilang pamilya at mga pangarap. Sa kabila ng hirap, nakakangiti, na animo'y paraiso kaya tinawag na Happy Land. Tanda nga ba iyon ng pagiging resilient ng mga Pinoy, o dahil wala na silang mapuntahan, kaya kahit ayaw nila roon ay nagiging kontento na rin doon. Marahil, naiisip nila, nabubuhay man silang mahirap, subalit may dignidad. Ika nga sa awitin ni Freddie Aguilar:

"Ako'y anak ng mahirap

Ngunit hindi ako nahihiya

Pagka't ako'y mayroon pang dangal

Di katulad mong mang-aapi."

Nawa’y maging tunay na masaya o happy ang mga taga-Happy Land. Hangad kong matagpuan nila rito ang pangarap na kaalwanan at kaginhawaan, at kapayapaan ng kanilang puso. At sana’y hindi na maging tapunan ng basura ang kanilang lugar.

Pinaghalawan:

https://ph.theasianparent.com/teach-kids-genuine-compassion

https://www.lydiascapes.com/happyland-philippine-slums-in-manila/

https://glam4good.com/they-call-this-happy-land-a-heartbreaking-view-from-inside-manila-slums-on-thanksgiving-day/

* Ang akdang ito'y unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 16-31, 2020, pahina 14-15.    

Tapusin na natin ang laban

niyurakan ng sistemang bulok ang pagkatao

ng laksa-laksang dukha't masisipag na obrero

sa tokhang nga'y barya-barya lang ang buhay ng tao

itanong mo man sa kasalukuyan mong gobyerno

wala nang prose-proseso ng batas ang ginawa

na naging patakaran na ng pinunong kuhila

kung sino ang suspek ay basta na lang bubulagta

kung sinong mapaghinalaan ay tutumbang bigla

tama ba ang ganitong walang proseso ng batas

alam mong panuntunang iyan ay tadtad ng dahas

pinaglaruan ang batas upang magmukhang butas

karapatan na'y balewala't kayraming inutas

dapat dinggin ng bayan ang hibik ng aping masa

at usigin ang mapang-api't mapagsamantala

dapat palitan ng bayan ang bulok na sistema

dukha'y magkapitbisig tungong ganap na pag-asa

ah, di pa tapos ang laban, di pa tapos ang laban

upang panlipunang hustisya'y makamit ng bayan

huwag hayaang "hustisya'y para lang sa mayaman"

tapusin natin ang laban, baguhin ang lipunan

- gregoriovbituinjr.

Sa ika-27 anibersaryo ng SANLAKAS

Sa ika-27 anibersaryo ng SANLAKAS

pagbati sa anibersaryong pandal'wampu't pito
ng ating party list na Sanlakas, mabuhay kayo!
tunay na lingkod ng mamamayan, ng simpleng tao
lalo't tinataguyod ay lipunang makatao

dalawampu't pitong taon na ang nakalilipas
nang magkaisa ang masa't tinayo ang Sanlakas
dalawang dekadang higit nilabanan ang dahas
upang lipunang ito'y maging patas at parehas

kahit nitong kwarantina'y nagbigay ng pag-asa
sa abot ng kaya'y nagbigay ng tulong sa masa
sa iba't ibang isyu ng bayan ay nakibaka
upang tuluyang mabago ang bulok na sistema

narito lang kami, taas-kamaong nagpupugay
sa Sanlakas dahil sa pakikibaka n'yong tunay
narito tayo, kapitbisig, susulong na taglay
ang pagkakaisa ng bayang may adhikang lantay

- gregoriovbituinjr.
10.29.2020

Ilang tanaga

ILANG TANAGA

I

bakit ba kinakapos

kaming mga hikahos

bakit laging hikahos

ang dukhang kinakapos

urong-sulong ang diwa

walang kumakalinga

lalo't di masawata

ang kahirapang lubha

bakit kami'y iskwater

sa bayang minamarder

ng hinalal na lider

na tila isang Hitler

laksa-laksa’y namatay

kayraming humandusay

inosente'y pinatay

naglutangan ang bangkay

II

puting-puting buhangin

nang tayo’y paunlarin

ngunit kung iisipin

may planong alanganin

City of Pearl malilikha

uunlad daw ng bansa;

ang nananahang dukha

kaya’y ikakaila

dukha’y mapapaalis

tiyak madedemolis

sa planong hinuhugis

ng burgis na mabangis

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 16-31, 2020, pahina 20.

Ang inidoro ng ginhawa

O, dama mo ang kirot ng tiyang di madalumat

tila baga pasan mo ang daigdig, O, kaybigat

na ang tanging lunas ay sa palikuran magbawas

at madarama ang ginhawang hinahanap-hanap

sa maraming bagay nga tayo'y abalang-abala

kayod ng kayod para sa kinabukasan nila

nagpapakabusog sa pagkaing di masustansya

tinatagay ang samutsaring alak at serbesa

ngunit anumang sarap ay sa kasilyas dudulo

at tunay na ginhawa ang dala ng inidoro

tulo ang pawis, tutop ang tiyan, pag wala ito

mamamatay kang di mo mawari, sakit sa ulo

mahalaga ang palikuran, iyong napagnilay

doon mo ilagak ang lahat mong sakit at lumbay

siya pala ang lunas sa mga problemang taglay

upang kaginhawaan ay maramdaman mong tunay

- gregoriovbituinjr.

(Ang mga litrato ay kuha ng makata sa bangketa sa labas ng isang paaralan sa La Trinidad, Benguet.)

Ang bago kong gunting na pangekobrik

nang makaluwas ng Maynila, una kong binili
ay isang munting gunting na siyang inihalili
sa naiwang gunting na pitong buwan ding nagsilbi
sa probinsya sa mga inekobrik kong kaydami

pulang gunting ang naiwan, asul ang binili ko
sinimulan ko agad ang pageekobrik dito
kayraming plastik agad ang naipon kong totoo
isang linggo pa lang, pinatitigas ko na'y tatlo

misyon ko na ang mag-ipon at maggupit ng plastik
tulong sa kalikasang sa basura'y humihibik
gagawin ko pa'y di lang ekobrik kundi yosibrick
mga upos ng yosi'y ilagay sa boteng plastik

mga naglipanang basura'y kakila-kilabot
naglutangan ang mga plastik at upos sa laot
ang bagong gunting sa pageekobrik ko'y nagdulot
ng saya, kaya pagsisilbi ko'y di malalagot

- gregoriovbituinjr.

Walang kumot sa pagtulog

pinagkukumot ako ni misis sa lalawigan
talagang ako'y laging pinaaalalahanan
ganyan ang pagmamahal, sadyang di matatawaran
magkasama sa kutson, may kumot pa kami't unan

subalit balik sa dati nang bumalik sa lungsod
hihiga sa silyang kahoy, walang unan at kumot
tila mandirigmang kung saan-saan napalaot
aba'y pag inantok na'y nakahubad pang matulog

kaysarap kasing umidlip sa papag man o sahig
kaysarap kasing humimbing pag nahiga sa banig
di gaya sa kutsong malambot na tila ligalig
di pa sanay magkumot sa lugar mang anong lamig

sanay mang humiga sa papag ng buong pagsinta,
kung saan mapasandal, pipikit at tutulog na
gayunman, huwag balewalain ang paalala
tandaang lagi ang bilin ni misis, "Magkumot ka!"

- gregoriovbituinjr.

Sibaka't TaKam sa agahan

SiBaKa - sibuyas, bawang, kamatis ang agahan

kasabay ng TaKam o talbos ng kamote naman

pawang pampatibay pa ng resistenya't katawan

aba'y nakabubusog din lalo't iyong matikman

itong SiBaKa'y ginayat ko't hilaw na kinain

habang TaKam naman ay isinapaw ko sa kanin

sinasanay ko ang katawan sa mga gulayin

mura lang at maaari mo pa itong itanim

bawasan na ang karne, ito ang aking prinsipyo

maging vegetarian ka rin minsan man sa buhay mo

maging budgetarian din, badyetin mo ang kain mo

magtipid man tayo, sa kalusugan ay seryoso

SiBaKa't TaKam sa agahan, magandang ideya

mga lunas pa ito sa sakit na nadarama

tara, simulan nating magTaKam at magSiBaKa

upang lumakas at tumindi rin ang resistensya

- gregoriovbituinjr.

Dinig ko rin ang pagbuhos ng malakas na ulan

dinig ko rin ang pagbuhos ng malakas na ulan

at sa radyo'y awit ng ASIN ang pumailanlang

ang pinamagatang "Masdan Mo Ang Kapaligiran"

ayon sa umawit, pag namatay "sana'y tag-ulan"

anya'y "upang sa ulap na lang tayo magkantahan"

nakipagsabayan ang patak ng ulan sa himig

ng awiting ang umawit ay kaylamyos ng tinig

habang nagsasalin ng akda, dama'y halumigmig

habang ninanamnam bawat salitang pumipintig

habang kunwa'y tumatagay ng lambanog at tubig

at pinagmasdan ko ang ulap sa labas, kay-itim

di pa naman gabi ngunit animo'y takipsilim

paano makakasilong sa punong walang lilim

kung puno'y pinagkakitaan na ng mga sakim

awit ay inunawa, kaybabaw, ngunit kaylalim

makabagbag-damdamin, mapagmulat, inspirasyon

upang kapaligiran ay pagmasdan natin ngayon

sangkaterbang plastik ang sa dagat na'y lumalamon

upos ng yosi'y nagkalat, kaytindi ng polusyon

sa nangyaring ito, bansa pa ba'y makakaahon?

- gregoriovbituinjr.

Kung sakaling ako ang tulang may sukat at tugma

kung sakaling ako ang tulang may sukat at tugma

ito'y pagkat sa diwa'y maraming kumakawala

samutsaring mukha, mababangis na dambuhala

ako'y abang makata sa anong gandang diwata

sabay naming lilikhain ang saknong at taludtod

upang hustisyang panlipunan ay maitaguyod

upang patuloy na magsipag ako sa pagkayod

upang matutong sumisid nang di naman malunod

malayang taludturan nga ba'y tunay na malaya

habang lipunang makatao'y hangad na malikha

nasa malayo man ang diwata'y kinakalinga

tumatakbo man ang diwa'y huwag sanang madapa

kinakatha ang mga diona, tanaga't dalit

na alay sa masa't sa diwata kong anong rikit

siya ang tula ko't ako ang tula niyang sambit

habang sa inhustisya, yaring pluma'y nagngangalit

- gregoriovbituinjr.

Nilalabanan natin ang mga hunyango't tuso

"Whoever fights monsters should see to it that in the process he does not become a monster." - Friedrich Nietzsche

nilalabanan natin ang mga hunyango't tuso,

mapagsamantalang trapo't sa bayan ay berdugo

inililigtas ang bayan sa diktador na gago

layon nating itayo ang lipunang makatao

nilalabanan natin ang mga tuso't tiwali

at bulok na sistema'y ayaw nating manatili;

para sa prinsipyo'y inalay ang buhay na iwi

gagampanang tapat ang tungkulin kahit masawi

ngunit tiyaking tanganang mahigpit ang prinsipyo

habang binabaka'y kalabang halimaw sa mundo

upang di rin maging halimaw pag tayo'y nanalo

lalo't ating itatayo'y lipunang makatao

pag nagwagi, adhika'y iluluklok sa pedestal,

magpapakatao, makikipagkapwa, may dangal

huwag tutularan iyang mga hunyangong hangal

upang di maakusahang isa ka ring pusakal

- gregoriovbituinjr.

Nilulupig ng mga hunyango ang laksang bansa

nilulupig ng mga hunyango ang laksang bansa

pulos tiwali ang sa posisyon nagkandarapa

sa sambayanan pa ba'y maglilingkod silang sadya

o magbubutas lang ng bangko, bayan ay kawawa

sigaw ng bayan, supilin ang mga mandarambong!

kung sila'y nariyan pa, bansa'y saan na hahantong?

ligalig ang bayan pag namuno'y laksang ulupong

dapat ay tunay na lingkod upang bansa'y sumulong

ngunit saan matatagpuan ang tunay na lingkod?

sa elitista bang sarili ang tinataguyod?

yaong sa puwet ng kapitalista humihimod?

o yaong sa buwis ng bayan laging nakatanghod?

anang awit, "ang hustisya'y para lang sa mayaman"

habang patuloy pa rin ang matinding kahirapan

dapat obrero't dukha'y maghimagsik nang tuluyan

upang bulok na sistema'y talagang mapalitan

- gregoriovbituinjr.

Tuluyan ko nang tinapos ang aking quarantine look

tuluyan ko nang tinapos ang aking quarantine look

pagkat nagpa-Maynila na't nilandas ang pagsubok

napagpasyahan ko agad magpagupit ng buhok

bagaman wala pang tulog at inaantok-antok

lumuwas upang makapagsimula sa trabaho

lalo't bagong opisina ang aatupagin ko

ang pagsasalin ng katha'y itutuloy ko rito

sa dalawang araw na miting na'y agad dumalo

bagong gupit, panibagong hamon, bagong simula

dalawang plastik na tsitsaron ang aking nginuya

habang santimbang tubig naman ang aking tinungga

inahit ang bigote't balbas, kuminis ang mukha

bagong gupit, nag-selfie, at naglinis ng paligid

maraming pagbabago't bagong simula ang hatid

tiyaking huwag magugutom kahit nagtitipid

kinakatha'y bagong paksa, mag-isa man sa silid

- gregoriovbituinjr.

Pagpalaot sa kabila ng bagyo

pagkakataong makawala sa buhay na buryong

subalit nagbantang may bagyo't aso'y umalulong

napurnada na naman, napalaot sa linggatong

walang masakyan gayong sa plano'y ayaw umurong

hintay lang, paraanin muna si bagyong Pepito

at tiyak nang papalaot sa lungsod ang tulad ko

baka di na makayanan ang payapang delubyo

kaya iiskyerda na matapos lang itong bagyo

isang pulong nga "rain or shine" ay dadaluhang pilit

sa lungsod pa'y naghihintay ang trabaho kong hirit

bagong opisina'y aayusin ko pag sumapit

sa lungsod, may bagyo man, biyahe ko'y igigiit

sige, basta may masasakyan, ako'y lalarga na

ayoko nang panahon pa dito'y magpalipas pa

may dapat gampanan, trabaho kong nakatalaga

bilang sekretaryo heneral ay papalaot na

- gregoriovbituinjr.

Ako'y tibak

Ako'y tibak

ako'y tibak na wala sa dulo ng bahaghari

pagkat nakikibakang ang kasama'y dukhang uri

upang lupigin ang bata-batalyong naghahari

upang pagsasamantala't pang-aapi'y mapawi

adhika'y karapatan ng tao't ng kalikasan

naggugupit ng plastik, inaaral ang lipunan

nageekobrik, bakit may mahirap at mayaman

magbukod ng basura, maglingkod sa sambayanan

hangad na maitayo ang lipunang makatao

na walang pagsasamantala ng tao sa tao

dukha man, karapatang pantao'y nirerespeto

bawat isa'y makipagkapwa, may wastong proseso

isinasabuhay ko ang proletaryong hangarin

upang pagsasamantala't pang-aapi'y durugin

sa kabila ng karukhaa'y may pag-asa pa rin

tayo'y magekobrik, bulok na sistema'y baguhin

ako'y karaniwang tao lang na hilig ay tula

na sinusulat ay buhay ng manggagawa't dukha

nasa Kartilya ng Katipunan nga'y nakatala

ang niyakap kong prinsipyo't tinanganang adhika

- gregoriovbituinjr.

Pagninilay sa aking lungga

Pagninilay sa aking lungga

minsan nga ako'y di mapakali sa aking lungga

lalo na't sugat ng alaala'y sinasariwa

upang itala ang buhay ng binabalewala

bakasakaling makaahon sa danas na sigwa

kayraming litrato ng mga balyenang tumirik

ang mata dahil kumain ng sangkaterbang plastik

paano ba magtutulungan sa pageekobrik

nang masagip ang kalikasan sa kanyang paghibik

oo, pangarap ko'y makaahon, di ang makahon

sa nadamang kahungkagang sa puso'y lumalamon

mabuti nang sumagasa sa bangin ng kahapon

kaysa dumaluhong pa ang kaburyungan ng ngayon

matutunton pa kaya ng lakan ang kanyang dayang

na matagal nang nawala't may iba nang hinirang

matutulungan ba ang mga pesanteng hinarang

ang karapatan sa lupang dapat nilang malinang

narito man ako sa aking lungga, nagmamasid

katiwalian at karahasan ay nababatid

karapatan ay ipagtanggol, huwag maging umid

ang hustisya'y ipaglaban, buhay man ay mapatid

- gregoriovbituinjr.

Ang karatula sa dyip

Ang karatula sa dyip

isa ngang palaisipan ang karatula sa dyip

pagkat tanong iyon na agad kang mapapaisip

"Sino ba ang sinungaling?" ay agad kong nahagip

habang sa biyahe'y nakawala iyon ng inip

subalit tanong na iyon ay may karugtong naman

sa pagtugon ay may dalawa kang pagpipilian:

"ang matanda ba o ang elepante ang katawan?"

may-ari ba ng dyip ay may problema sa tahanan?

sinong pinatamaan ng ganoong patsutsada?

ang sariling ina o ang biyenang lumba-lumba?

ang matandang kasera o ang matabang asawa?

wala tayong alam, isa lang itong sapantaha

tayo din ay may problema't sariling mga danas

hayaan natin sila sa ganoong alingasngas

baka nga problema nila'y kanila nang nalutas

habang tayo'y patuloy pa sa nililikhang bukas

- gregoriovbituinjr.

Gaano nga ba kahalaga ang puno?

Gaano nga ba kahalaga ang puno?

gaano nga ba kahalaga sa akin ang puno?

gaano nga ba kahalaga sa iyo ang puno?

gaano nga ba kahalaga sa atin ang puno?

gaano nga ba kahalaga sa mundo ang puno?

ang mga puno'y nagbibigay ng lilim sa labas

ang mga puno'y tahanan ng hayop na ilahas

ang mga puno'y maraming binibigay na prutas

tulad ng bayabas, kalumpit, duhat, sinigwelas

ang mga puno'y nagbibigay ng kahoy sa madla

ang mga puno'y pananggalang sa mga pagbaha

ang mga puno'y tagapagligtas mula sa sigwa

tulad ng punong dita nang si Ondoy ay nagwala

ganyan kahalaga ang mga puno sa daigdig

kaya mga daing nila'y ating bang naririnig?

pag nawala ang puno'y walang huni ng kuliglig

halina't puno'y alagaang nagkakapitbisig

- gregoriovbituinjr.

Ang gawain kong pagsasalin

Ang gawain kong pagsasalin

may kompyuter na't wifi, mayroong teknolohiya

magsalin ng Ingles sa Filipino'y madali na

subalit pag ninamnam mo ang salin mong binasa

minsan, mali ang kahulugan sa iyong panlasa

kaya ako'y nagsasalin sa mahabang estilo

bawat pangungusap ay isusulat sa kwaderno

di laging literal na salita, unawain mo

upang iyong makuha ang kahulugan ng wasto

di lang bolpen at kwaderno ang iyong gagamitin

kundi dalawang wika'y kabisado mo't namnamin

nirerepaso't binabalikan ang mga salin

pangungusap at talata'y dapat mong unawain

kung Pluto'y dwarf planet, ang salin ba'y dwendeng planeta

gayong di ito dwende kundi maliit sa iba

dwarf dahil maliit, di dahil dwendeng may mahika

mainam bang Pluto'y tawaging punggok na planeta

suriing mataman ang nakapaloob na diwa

na nais iparating sa madla niyong may-akda

upang kahulugan sa salin ay walang kawala

upang manamnam mo ang lasa ng bawat salita

salin ng salin, dapat batid ang sariling sulat

upang sa kompyuter ay maitipa ng maingat

diksyunaryo ng mga salita'y tangan ding sukat

bilang sanggunian kung ang salita'y nararapat

- gregoriovbituinjr.