Otso

OTSO

sinilang akong Oktubre, pangwalong buwan noon

sa numero otso o bilang walo'y anong meron

ah, mababakas kaya rito ang aking kahapon

tulad ng kapalaran sa palad ng mahinahon

ang atomic number ng oxygen ay otso, di ba?

at walo rin ang galamay ng pugita't gagamba

walo lang ang naroong tao sa arko ni Noah

walo rin ang bilang ng anghel sa trono ni Allah

sa Tsino, otso ang pinakamaswerteng numero 

pag Senador ka, numero otso iyang plaka mo

sa tula, kung tanaga ay pito, dalit ay walo

gansal ay siyam o odd number, na kinakatha ko

ang walongdaan walumpu't walo kung daragdagan

ng walumpu't walo, bilangin mo, ilan na iyan

idagdag pa'y walo, walo pa, at walo na naman

aba'y sanlibo na ang suma o sampung sandaan

- gregoriovbituinjr.

02.28.2023

Usapang Wika, Kaliwa Dam, Pagsasalin at KWF

USAPANG WIKA, KALIWA DAM, PAGSASALIN AT KWF 

Munting pagninilay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isa ako sa mga nakasamang maglakad sa siyam na araw na Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam mula Gen. Nakar, Quezon hanggang Malakanyang noong Pebrero 15-23, 2023. Pebrero 14 pa lang ay nag-date na kami ni misis dahil anibersaryo ng aming civil wedding at hapon ay bumiyahe na ako patungong General Nakar dahil doon ang simula ng lakaran, at Pebrero 24 na kami naghiwa-hiwalay matapos ang Alay-Lakad.

Bukod sa matingkad na isyu ng Kaliwa Dam na wawasak sa 291 ektaryang kagubatan, bukod sa maaapektuhan ang ilang libong pamilya ng katutubong Dumagat-Remontado, bukod sa mawawasak pati Agos River sa Gen. Nakar, isa sa pinakamatingkad na tumatak sa akin ay ang sinabi ni Nanay Conching, na isa sa lider ng mga katutubo, nang sinabi niya noong dumating kami sa Ateneo, Pebrero 22 ng gabi, na ang pinababasa sa kanilang mga dokumento ay pawang nakasulat sa Ingles, kaya hindi nila agad iyon maunawaan, kaya sila naloloko, kaya may ibang pumirma sa dokumento ng MWSS na pumapayag na umano sa Kaliwa Dam, gayong mahigpit nila itong tinututulan.

Matingkad sa akin ang usaping wika. Ako bilang manunulat at makata ay nagsasalin din ng mga akda, subalit paano kung isalin na’y mga dokumento’t batas ng bansa natin? Tayo ang bansang nagsasalita sa sariling wika ngunit mga dokumento’y nasa dayuhang wika. Tayo ang bansang mas iginagalang ang mga Inglisero dahil mataas daw ang pinag-aralan. Tingin ko, Pinoy na Inglisero’y sa Ingles nanghihiram ng respeto.

Matagal ko na itong napapansin at sa aking panawagan ay walang pumapansin. Mayroon tayong ahensya ng wika, subalit wala talagang ahensya ng pagsasalin, bagamat may sinasabing may naitayong Filipino Institute of Translation o FIT. Ayon sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 507, ang Institute ay 1: samahan sa pagtataguyod ng agham, edukasyon, at iba pa; 2: ang tawag sa gusali nito; 3: paaralang nagtuturo ng teknikal o espesipikong larangan ng pag-aaral. Kaya ang FIT ay masasabi nating paaralan at hindi ahensya ng pamahalaan.

Ano nga bang nais kong sabihin? Dapat may ahensyang nagsasalin ng lahat ng batas ng Pilipinas mula sa Ingles tungo sa wikang Filipino, Tagalog man, Ilokano man, Cebuano, Ilonggo, at iba pa, kung saan bawat salin ng batas ay tatatakan na “Opisyal na Salin” at may seal ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF). Sa ngayon ay walang ganito. Kaya ang mga batas natin ay inuunawa natin sa wikang di agad nauunawaan ng ating mga kababayan, ng simpleng mamamayan, ng mga maralita. Mali ito. Dapat may gawin ang KWF dahil siya ang ahensyang nararapat sa gawaing pagsasalin. Bagamat sa batas na nagtayo sa kanya, ang Republic Act 7194, ay walang ganitong probisyon.

Kung may ahensyang naatasang magsalin ng lahat ng mga batas ng ating bansa at tatatakan na iyon ang Opisyal na Salin, mas makakatulong iyon sa ating bansa. Napakaraming batas na dapat isalin sa sariling wika. Pangunahin na diyan ang IPRA o Indigenous People’s Rights Act, na kung may opisyal na salin ay hindi agad basta maloloko ang mga katutubo. Sa mga dukha o maralitang lungsod naman ay ang RA 7279 o Urban Development and Housing Act (UDHA) sa karapatan nila laban sa demolisyon at ebiksyon. Gumawa kami ng sariling salin niyon upang maunawaan ng maralita ang batas na iyon, subalit hindi iyon opisyal na salin. Baka sa korte ay matalo kami kung hindi angkop ang mga salitang naisalin. Sa manggagawa ay ang Labor Code. Nariyan din ang RA 9003 o National Solid Waste Management Act, ang RA 9262 o Anti-Violence Against Women and Children Act, ang RA 11313 o Safety Spaces Act upang mas maunawaan kung paano nababastos ang kababaihan sa simpleng paghipo lang ng balakang at may katapat palang parusa, ang Civil Code, ang Family Code, ang Local Government Code, at marami pang batas na dapat isalin sa wika natin.

Maraming naaapi at nagpapaapi dahil akala nila ay matatalino ang mga nag-iinglesan, gayong pinagsasamantalahan na pala sila, inaagaw na pala ang kanilang lupang ninuno ay hindi pa nila nalalaman.

Kaya ang mungkahi ko na dapat maisabatas, at maging tungkulin ng ahensya ng pamahalaan na Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), na  maging opisyal na tagasalin ng pamahalaan ng lahat ng batas ng ating bansa. At tatakan ito ng imprimatur na “Opisyal na Salin ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF)”. Amyendahan ang Republic Act 7194 na nagtayo sa KWF, at isama sa kanilang tungkulin ang pagiging Opisyal na Tagasalin ng lahat ng batas sa bansa. Maaari rin itong gawin sa pamamagitan ng Executive Order ng Pangulo ng Pilipinas. Nawa’y makaabot sa mga kinauukulan ang munting mungkahing ito ng abang makata.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Pebrero 16-28, 2023, pahina 16-17.

Palaisipan

PALAISIPAN

kailangan daw hasain yaring isipan

upang di kalawangin sa pamamagitan

ng pagsagot ng sudoku't palaisipan

na malaking tulong sa ating kalusugan

palaisipan sa akin bakit sinabi

ang ganoon, nag-uulyanin na ba kami

o nagpayo lang kung anong makabubuti

sa amin nang di naman mawalan ng silbi

bata pa lamang ako'y nakagawian na

ang pagsagot nito sa dyaryong nababasa

ehersisyo sa diwa, kahali-halina

tila nilulutas mo ang x sa aldyebra

ano ang lohika, anong sagot sa dulo

sasagutin mo maging titik o numero

matuto sa bokabularyong Pilipino

at masanay sa matematika't sudoku

- gregoriovbituinjr.

02.27.2023

Napagnilayan sa Teresa

NAPAGNILAYAN SA TERESA

di ka ba iiyak pag nakita mong sinisira

ang tahanan mong inalagaang buong tiyaga

ang kalikasang kayo yaong tagapangalaga

ang kabundukang nag-alay ng buong pagpapala

di ka ba tatangis pag nalaman mong winawasak

ang inyong lupaing ninuno ng mga may pilak

ang kagubatang kuhanan ng pagkain ng anak

ang mga kapwa katutubo'y laging hinahamak

di ka ba luluha pag namasdan mong tinitibag

ang inyong lupain at kayrami nilang paglabag

gayong sa Kaliwa dam ay di kayo pumapayag

na sa proyektong ito kayo'y di napapanatag

di ka ba magagalit na buhay ninyo'y sinadsad

sa ngalan ng tubo at ng sinasabing pag-unlad

wasto lamang na proyektong ito'y inyong ilantad

at paninindigan ng katutubo'y mailahad

di ka ba mapopoot sa mga dating pinuno

na kapalit ng pera, kayo'y ipinagkanulo

na salinlahi't kultura'y nagbabantang maglaho

dahil sa kanilang kagagawan sa katutubo

di ka ba kikilos hangga't may natitirang oras

upang labanan ang sistemang di pumaparehas

upang ipagtanggol ang kalikasang dinarahas

puno man ng sakripisyo ang inyong dinaranas

di ka pa ba kikilos para sa kinabukasan

ng susunod na salinlahi't ng kasalukuyan

sabay nating isigaw: Itigil ang Kaliwa Dam!

iparinig natin sa mundo: No To Kaliwa Dam!

- gregoriovbituinjr.

02.20.2023

* kinatha habang nagpapahinga sa aming tinuluyang simbahan ng Saint Rose of Lima Parish, na tinulugan sa Teresa, Rizal

Hustisya sa katutubo at kalikasan

HUSTISYA SA KATUTUBO AT KALIKASAN

(Pebrero 20 - World Day of Social Justice)

mawawasak ang kalikasan, nahan ang hustisya?

tahanan ng katutubo'y wawasakin ba nila?

lupang ninuno'y sisirain, nahan ang hustisya?

sisirain din ba ang kinagisnan at kultura?

sa Daigdigang Araw ng Hustisyang Panlipunan

maiging ang mga ito'y ating mapagnilayan

malaking banta ang pagtatayo ng Kaliwa Dam

dahil apektado ang buhay nila't kabuhayan

sila'y kapwa tao rin, saan na sila tutungo?

di ba't kapatid din natin ang mga katutubo?

Sierra Madre'y tahanan nila't lupang ninuno

na sa proyektong Kaliwa Dam ay baka maglaho

kinabukasan nila'y kanilang pinagtatanggol

laban sa proyektong dulot ay buhay na masahol

proyekto mang iyan ay milyon-milyon ang magugol

nakataya'y buhay nila, di sila pasusuhol

ang buhay ng katutubo't kalikasang narito

pati lupang ninuno'y pinagtanggol na totoo

kaya sa paninindigan nila, ako'y saludo

inspirasyon sila kaya nanindigan din ako

kaisa sa laban nila't mahabang paglalakbay

upang maparating sa bansa ang kanilang pakay

"Itigil na ang Kaliwa Dam!" sigaw nilang tunay

sa mga katutubo'y taospusong pagpupugay

- gregoriovbituinjr.

02.20.2023

* kinatha sa St. Rose de Lima Parish, na tinuluyan namin sa Teresa, Rizal

Pagdatal sa Teresa

PAGDATAL SA TERESA

maikling lakaran lamang ang Tanay at Teresa

kaya nang umalis kami ng Tanay ng umaga

ay naroon na kami sa simbahan ng Teresa

bandang ala-una, pananghalian ay doon na

sa lahat ng naglakad, taospusong pasalamat

nawa sa ating paglalakad, kayraming mamulat

na Sierra Madre'y pangalagaan nating lahat

huwag ibigay sa tuso't kapitalistang bundat

gayong uutangin lang nila sa Tsina ang pondo

magbabayad ay buong sambayanang Pilipino

winasak na ang kalikasan, nabaon pa tayo

sa bilyong utang na pagdurusahan ngang totoo

kaya panawagan natin, dapat lang makialam

para sa katutubo, kalikasan, sambayanan

di payagan ang walang budhi't walang pakiramdam

sa kapwa tao kundi sa kanilang bulsa lamang

- gregoriovbituinjr.

02.20.2023

* kinatha habang nagpapahinga sa aming tinuluyang simbahan ng Saint Rose of Lima Parish, na tinulugan sa Teresa, Rizal

Ikalawang kamiseta

IKALAWANG KAMISETA

kagabi, kararating pa lamang namin sa Tanay

ikalawang kamiseta'y kanilang ibinigay

na tatak ay "Stop Kaliwa Dam" na aming pakay

na dapat naming kamtin sa mahabang paglalakbay

limang araw ko nang suot ang binigay sa Sulok

nanlilimahid na, marumi na dahil sa gabok

mabuti't may bago kaming tshirt, nakalulugod

sa natitirang apat na araw pa'y isusuot

kailangang lagi naming suot upang makita

ng masa't ng midya ang aming isyung dala-dala

makitang sa panawagan kami'y nagkakaisa

nagkakapitbisig sa layon, seryoso talaga

dahil buhay at kinabukasan ng katutubo

ang nakataya, lalo na ang lupaing ninuno

ang Sierra Madre'y isang kabundukang pangako

na ayaw nilang dahil sa dam tuluyang maglaho

- gregoriovbituinjr.

02.20.2023

* kinatha habang nagpapahinga sa aming tinuluyang simbahan ng Saint Rose of Lima Parish, na tinulugan sa Teresa, Rizal

Namamahay

NAMAMAHAY

sa ikalimang gabi lang ako nakapagbawas

dahil namamahay ng ilang araw na lumipas

talagang bumigay nang makaupo sa kasilyas

nakahinga ng maluwag sa ramdam na pagtagas

siyang tunay, para akong nabunutan ng tinik

nawala ang kung anong sa katawan ko'y sumiksik

talagang kaginhawahan ang biglang naihasik

mabuti't sa paglalakad ay di ako tumirik

aba'y sampung araw akong di uuwi ng bahay

dahil nasa mahabang lakarang may isyung taglay

nawa'y maipagwagi namin ang layuning pakay

sunakit man ang tiyan, sana'y kamtin ang tagumpay

- gregoriovbituinjr.

02.19.2023

* kinatha sa basketball court na tinuluyan namin sa Barangay Katipunan, Tanay, Rizal

Kumukulong tiyan habang naglalakad

KUMUKULONG TIYAN HABANG NAGLALAKAD

mula sa limang araw na lakad, kinagabihan

lamang talaga nailabas ang laman ng tiyan

ilang araw akong namamahay, talaga naman

para ngang nabunutan ng tinik sa lalamunan

at kanina, habang naglalakad ay kumukulo

ang tiyan kong tila ba may kung anong nagdurugo

animo'y lalabas na't puwitan ko'y sinasapo

kaya ramdam ko sa paglalakad ay hapong-hapo

talaga kong tiniis upang makasabay pa rin

sa paglalakad kundi sila'y aking hahabulin

mahirap mawala sa hanay, ito'y titiisin

mabuti't sa kalaunan, sakit ay nawala rin

danas na sa gunita'y di mag-iiwan ng sugat

kundi pangyayaring marapat lamang maisulat

aral ay kung anong paghahanda ang nararapat

kung kumulo muli ang tiyan o kung mamulikat

- gregoriovbituinjr.

02.20.2023

* kinatha habang nagpapahinga sa aming tinuluyang simbahan ng Saint Rose of Lima Parish, na tinulugan sa Teresa, Rizal

Paltos at bagong tsinelas

PALTOS AT BAGONG TSINELAS

nang dahil sa paltos / may bagong tsinelas

na handang isuot / at ilakad bukas

itinago ko na / ang aking sandalyas

na nakapaglingkod / sa akin ng patas

sana'y di mapigtal / ang bagong tsinelas

at sa paglalakad / ay huwag madulas

marating pa sana / ang mithiing landas

at ang inaasam / na magandang bukas

- gregoriovbituinjr.

02.19.2023

* kinatha ng makatang gala habang nagpapahinga sa covered court ng Barangay Katipunan, Tanay, Rizal

Sa Morong

SA MORONG

mula Famy, dumaan sa Siniloan, Mabitac

Pililla, Baras, Morong, at sa Tanay na bumagsak

paltos ang paa sa sandalyas, buti't di nagnaknak

mabuti't sa paglalakad ay walang napahamak

hinuli pa ang dyip na lalagyan ng gamit namin

ininterbyu ng A.B.S.-C.B.N. at C.N.N.

hinggil sa isyu ng Kaliwa Dam si Nanay Conching

kung bakit kami naglalakad, ano ang layunin

tumigil sumandali upang makaihi kami

pag nasira ng dam ang lupain, sino ang saksi

kundi ang naroon, sila ang makapagsasabi

ang may hangad ng dam, sila ba sa masa'y may silbi

o tanging hangad lang nila'y ang kumapal ang bulsa

mga sakim, lolobo ang utang natin sa Tsina

sa mga katutubo'y anong pakialam nila

di sila nagpapakatao, hangad lang ay kwarta

- gregoriovbituinjr.

02.19.2023

* kinatha ng makatang gala habang nagpapahinga sa covered court ng Barangay Katipunan, Tanay, Rizal

Nananghalian sa daan kahit umuulan

NANANGHALIAN SA DAAN KAHIT UMUULAN

bandang Pililla, Rizal nang kami'y managhalian

doon sa dinaanang kurbada nang umuulan

ang mayorya'y nakakapote, walang masilungan

isa lang sa dinanas ng mga nasa lakaran

walang maupuan, kumain kaming nakatayo

may bagyo yata, ngunit kami'y di nasisiphayo

ganyan man, di aatras, mithiin ay di guguho

ulan lang iyang sa atin ay di magpapagupo

wala nang laman ang bote ng tubig ko't sumahod

nang direkta sa ulan, subalit di sa alulod

upang matighaw ang uhaw, na lunas din sa pagod

na pagtutol sa Kaliwa Dam ay tinataguyod

- gregoriovbituinjr.

02.19.2023

* kinatha ng makatang gala habang nagpapahinga sa covered court ng Barangay Katipunan, Tanay, Rizal. lowbat na ang selpon nang panahong iyan kaya di nakunan ng litrato ang sitwasyon

* ang litrato sa itaas ang disenyo ng tarp na dala ng mga kapatid nating katutubo

Napaaga sa Barangay Paagahan

NAPAAGA SA BARANGAY PAAGAHAN

kay-aga namin sa Barangay Paagahan

mga sasalubong pa'y aming naunahan

di ko inaasahan ang gayong pangalan

nagkataon lang ba, aba'y mabuti naman

sa basketball court niyon kami nagmeryenda

umakyat doon alas-siyete y medya

nang nakakapote't umuulan talaga

anong kapal ng mga ulap, may bagyo ba?

maraming salamat sa mga sumalubong

at nakaraos muli sa kanilang tulong

umalis kaming nagpatuloy sa pagsulong

upang kamtin ang layunin, walang uurong

- gregoriovbituinjr.

02.19.2023

* inumpisahang kathain sa Barangay Paagahan sa Mabitac, Laguna, at tinapos sa Barangay Katipunan sa Tanay, Rizal

29 Kilometrong lakad ngayong araw

29 KILOMETRONG LAKAD NGAYONG ARAW

ngayong araw ay mahaba-haba ang lalakarin

pakiramdaman kung ang ganito ba'y kakayanin

walang umaatras basta makamit ang layunin

para sa bukas at buhay nitong lahat sa amin

di namin pinoproblema gaano man kalayo

mas problema kung Kaliwa Dam ay maitatayo

buhay, kabuhayan at kultura'y baka maglaho

at sisira rin sa tahanan at lupang ninuno

lalakarin ang kaylayo para sa katarungan

sa aming anak, sa pamayanan, sa kalikasan

dahil may tungkulin kaming ito'y pangalagaan

hanggang susunod na salinlahi't kinabukasan

di pumayag ang Pililla, diretso kaming Tanay

napaaga na gayong bukas pa iyon ang pakay

salamat po sa umuunawa't umaalalay

malayo man ay handa kami para sa tagumpay

- gregoriovbituinjr.

02.19.2023

* kinatha ng madaling araw sa simbahan ng Famy, Laguna

Pagdatal sa Famy

PAGDATAL SA FAMY

maraming sumalubong sa aming isyu rin ay dam

taga-Pakil sila't nangangamba sa Ahunan dam

na isang hydropower project at Belisama dam

na nakasulat sa plakard nila't ano ang asam

silang mga apektado ng nasabing proyekto

bakit itatayo ang dam, pag-unlad nga ba ito?

ayos ba ang pag-unlad kundi sisirang totoo

sa kalikasan, kultura, at tahanan ng tao?

sa unang palapag na kami ng simbahan ngayon

makakapahinga na rin ang naglakad maghapon

ikalawang palapag sa unang lakaran noon

sa Lakad Laban sa Laiban Dam tumuloy din doon

muli, maraming salamat sa mga sumuporta

upang dakilang hangarin ay makamit talaga

- gregoriovbituinjr.

02.18.2023

* kinatha habang nagpapahinga kami sa simbahan ng Famy kung saan doon na rin kami naglatag ng banig at nagpalipas ng magdamag

Maraming sumamang matatanda sa Alay-Lakad

MARAMING SUMAMANG MATATANDA SA ALAY-LAKAD

kita ko iyon, maraming matatandang sumama

sa Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam, talaga

may edad na babae't lalaki, lolo't lola na

para sa kinabukasan ng salinlahi nila

kita sa lakad ang katatagan ng mga buto

nakakasabay pa sila sa bawat ehersisyo

sakripisyo nila'y tanaw mo sa gatla sa noo

upang kinabukasan ay ipaglabang totoo

sa Alay-Lakad na ito'y sino kayang hihindi

kung nakapatungkol na sa buhay ng salinlahi

kahit matanda na'y sumama, buhay ay binahagi

anang isa, huling hininga man ang nalalabi

sumama siya rito para sa kinabukasan

ng kapwa katutubo, kagubatan, kalikasan,

sa kabundukang kanilang pinangangalagaan

at upang di na maitayo ang dambuhalang dam

sa mga matatanda, kami'y nagpapasalamat

na pinakitang halimbawa'y nakapagmumulat

na prinsipyo't sakripisyo'y di mo basta masukat

bahagi sila ng kasaysayang dapat masulat

- gregoriovbituinjr.

02.18.2023

* kinatha sa simbahan ng Famy, Laguna, bago matulog

Pahinga sa hangganan ng Quezon at Laguna

PAHINGA SA HANGGANAN NG QUEZON AT LAGUNA

pagsapit ng Kilometer Sixty-Nine nagpahinga

pagkalampas ng hangganan ng Quezon at Laguna

doon naghihiwalay ang Mabitac at Pililla

namuti sa kapote ang mahaba naming pila

pagkat umuulan noon, nakakapote lahat

umupo ako sa bato habang dinadalumat

ang adhikaing nakaatang sa aming balikat

na talagang kakayanin gaano man kabigat

upang irehistro ang pagtutol sa Kaliwa Dam

upang ipagtanggol ang buhay at kinabukasan

at depensahan ang lupang ninuno't kalikasan

lalo ang Sierra Madre, ang buong kabundukan

buti't ako'y nakiisa, kaya damang-dama ko

ang kanilang ipinaglalaban, at ang prinsipyo

dama mo ito kung nauunawaan ang isyu

kaya sila'y ipaglalaban mo hanggang sa dulo

- gregoriovbituinjr.

02.18.2023

* kinatha habang nagpapahinga sa simbahan ng Famy kung saan doon na rin kami naglatag ng banig at nagpalipas ng magdamag

Sa UP at sa Barangay Kapatalan

SA UP AT SA BRGY. KAPATALAN

tilapyang sinabawan yaong inagahan namin

naglagay ng tubig sa bote't nakasipilyo rin

maya-maya'y humanay na't umpisa ng lakarin

upang ipagpatuloy ang minimithing layunin

may sumalubong sa UP, nagpameryenda sila

saging na lakatan, biskwit, isang boteng tubig pa

mga katutubo ang nangolekta ng basura

makikita mo talagang sila'y may disiplina

tumuloy sa covered court ng Barangay Kapatalan

sa Siniloan, habang hintay ang pananghalian

ay nagbasketbol ang ilang matanda't kabataan

alas-diyes y medya, ang init ay katamtaman

may namigay pa roong isang plastik ng pilipit

ramdam mo ang suportang di nila ipinagkait

- gregoriovbituinjr.

02.18.2023

* kinatha ng tanghali habang nagpapahinga sa covered court Barangay Kapatalan sa Siniloan, Laguna

Isang minutong katahimikan

ISANG MINUTONG KATAHIMIKAN

isang minutong katahimikan

ang inalay bago mag-agahan

para sa kasamang namatayan

narinig ko sa nagsasalita

kaya iniyuko ko ang mukha

bilang paggalang sa namayapa

ikapito nang kami'y naglakad

kahit marami na ang may edad

na asam kamtin ang hinahangad

- gregoriovbituinjr.

02.18.2023

* kinatha ng umaga sa simbahan ng Brgy. Llavac, Real, Quezon

Sa simbahan ng Llavac

SA SIMBAHAN NG LLAVAC

elementary school ang una kong tinulugan

sa Llavac noong unang Lakad Laban sa Laiban Dam

akala ko'y doon muli, ngayon na'y sa simbahan

ikalawang pagtulog ko sa Llavac, kainaman

ginagawa ang simbahan, at sa semento muli

kami naglatag ng banig, at aking winawari

na lakarang ito'y isang pagbabakasakali

kaysa tiklop lang ang tuhod, ipaglaban ang mithi

sa ganito ko nakikita ang aming layunin

mabuting kumilos kaysa lahat lang ay tanggapin

itigil ang Kaliwa Dam, kaylinaw ng mithiin

sumama sa lakad na may dakilang adhikain

nakataya ang kalikasan at lupang ninuno

nakataya ang buhay at bukas ng katutubo

pag nagawa ang dam ay matataboy sa malayo

baka pagkatao't kultura'y tuluyang maglaho

maginaw ang buong gabi't umuulan sa labas

may bagyo ba, tikatik ng ulan ay lumalakas

kailangan naming magpahinga upang may lakas

pagkat malayo pa ang lalakarin namin bukas

- gregoriovbituinjr.

02.17.2023

* kinatha ng makatang gala habang nagpapahinga sa simbahan ng Barangay Llavac, Real, Quezon

300

300

tila kami mandirigmang langgam

tatlong daang kawal laban sa dam

naglalakad na ang tanging asam

ay di matuloy ang Kaliwa Dam

buhay ang taya kaya tumutol

lupang ninuno'y pinagtatanggol

laban sa imbi, kuhila't ulol

na bulsa lang ay pinabubukol

kaya patuloy ang aming hiyaw

ang pagtutol sa dam ay kaylinaw

pag natuloy, parang may balaraw

sa likod ang tumarak, lumitaw

sa lakaran, malinaw ang pakay

na sadyang napakalaking bagay

ipagtanggol ang bukas at buhay

iyan ang aming adhikang lantay

- gregoriovbituinjr.

02.17.2023

* kinatha sa pinagpahingahang simbahan sa Brgy. Llavac, Real, Quezon, kasama ang makatang gala sa Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam

Lugaw, sambalilo, tsinelas at kapote

LUGAW, SAMBALILO, TSINELAS AT KAPOTE

madaling araw ay nagising at umihi

ang lamig ng semento'y tagos ng masidhi

banig lang ang pagitan, ako'y hinahati

sakaling magkasakit ay di ko mawari

ikaanim ng umaga'y nais magkape

bago magkanin ay naglugaw muna kami

mayroong tsinelas, sambalilo't kapote

binigay nang maprotektahan ang sarili

ehersisyo muna sa Barangay Tignoan

doon sa covered court na aming tinuluyan

kaylakas ng hangin, talagang kabundukan

nilabhan nga nami'y natuyo agad naman

di ko alintana gaano man kahaba

ang kilo-kilometrong lalakaring sadya

mula General Nakar patungong Maynila

para sa isyu, ang pagod ay balewala

- gregoriovbituinjr.

02.17.2023

* kinatha sa umaga ng Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam habang nagpapahinga sa covered court ng Brgy. Tignoan, Real, Quezon, ikapito ng umaga ay nag-umpisang muli ang lakaran

Layon ko

LAYON KO

naglakad ako para sa panitikan

isa iyan sa layon ko sa lakaran

sariling kayod para sa panulaan

na larangang aking pinagsisikapan

naglakad ako para sa katutubo

nang buhay at bukas nila'y di maglaho

naglakad din para sa lupang ninuno

dahil kapwa Pilipino at kadugo

tanto kong di ako magaling bumigkas

ng mga taludtod sa anyong madulas

ngunit sa mukha ko'y inyong mababakas

kung paano bang sa pagtula'y matimyas

totoo namang ako'y nagboluntaryo

upang makasama sa lakarang ito

pagkat dama kong katutubo rin ako

at kaisa ng Dumagat-Remontado

sumama sa Lakad Laban sa Laiban Dam

na ilang taon na ang nakararaan;

sa Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam

ngayon ay sumama sa kanilang laban

nawa'y magtagumpay ang aming adhika

na Kaliwa Dam ay matutulang sadya

pagkat sa Kaliwa Dam ang mapapala

ay pawang ligalig, kamatayan, sigwa

- gregoriovbituinjr.

02.17.2023

* kinatha ng madaling araw sa aming tinulugang covered court sa Brgy. Tignoan, Real, Quezon

* kasama ang makatang gala sa Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam

Sa Tignoan

SA TIGNOAN

basketball court muli ang aming tinuluyan

malamig na semento'y muling tinulugan

bagamat may banig din naman sa pagitan

ngunit lamig ay tagos sa buto't kalamnan

kanina, dinaanan ang Departamento

ng Kalikasan ngunit tila walang tao

silang nakausap hinggil sana sa isyu

kaya napaaga sa destinasyong ito

tanong sa sarili'y ilang basketball court pa

sa siyam na araw ang tutulugan pa ba?

ngunit ito ang natanggap sa dami nila

ito ang binigay, sakripisyo talaga

tila kami mga mandirigmang Spartan

lalo't bilang namin ay nasa tatlong daan

siyam na lang para sa two hundred ninety one

na ektaryang masisira sa kabundukan

kung matutuloy ang dambuhalang proyekto

Sierra Madre'y lulubog sa dam na plano

lupang ninuno't katutubo'y apektado

sa kakulangan ng tubig, sagot ba'y ito?

o proyekto bang ito para sa ilan lang?

na pawang elitista ang makikinabang?

habang niluluray naman ang kalikasan

ah, isyung ito'y akin nang nakatulugan

- gregoriovbituinjr.

02.16.2023

* dapithapon kinatha ng makatang gala habang nagpapahinga sa covered court ng Brgy. Tignoan, Real, Quezon, kasama siya sa Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam

15 Km. sa umaga

15 KM. SA UMAGA

umaga pa'y nakalabinlimang kilometro na

alas-sais pa lang, naglakad na kami, kay-aga

madaling araw nang umulan, kami'y nagising na

kaya nang magbukangliwayway ay agad lumarga

ilang beses kaming inulan sa dinaraanan

kaya basang-basa kami pati kagamitan

mabibilis ang lakad, matutulin bawat hakbang

narating ang basketball court ng Barangay Tignoan

may ilaw man ngunit walang saksakan ng kuryente

di maka-charge ng selpon, gayunman, ayos lang kami

di lang makapagpadala kay misis ng mensahe

at sabihing kami't nasa kalagayang mabuti

maagang nagpahinga, maaga kaming dumating

alas-dose pa lang, banig ay inilatag na rin

habang nadarama ang kaytinding hampas ng hangin

anong ginaw ng dapithapon, maging takipsilim

- gregoriovbituinjr.

02.16.2023

- kinatha manapos makapanghalian sa covered court ng Brgy. Tignoan, Real, Quezon, nilakad ay mula Km 129 hanggang Km114

Balikwas

BALIKWAS

alas-dos ng madaling araw ay napabalikwas

sa basketball court, ulan ay bumagsak ng malakas

at agad kaming nagsibangon upang makaiwas

sa ulan at karamdamang maaaring lumabas

mahirap magkasakit, mahaba pa ang lakarin

lalo't may tangan kaming adhikain at layunin

kaunting idlip lang, alas-tres na'y naligo na rin

di na nakatulog, naging abala sa sulatin

nang tumingala'y tila maulap ang kalangitan

gayong may sumilip na bituing nagkikislapan

na tila nagsasabing di matutuloy ang ulan

na magandang senyales sa mahaba pang lakaran

sana nga sa landasin, ulan ay di sumalubong

gayunman, kahit umulan ay di kami uurong

- gregoriovbituinjr.

02.16.2023

* kinatha madaling araw ng Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam habang nagpapahinga sa covered court ng Brgy. Cawayan, Real, Quezon

Pagtatasa

PAGTATASA

munting pagtatasa matapos ang hapunan

gamit ang megaphone ay nagkatalakayan

may mga mungkahi't ilang problema naman

mabuti't nagsabi, nabigyang kalutasan

sinabi ang nadama, walang hinanakit

malinaw naman ang adhikain kung bakit

kaya pang lumakad, paa man ay sumakit

dahil may paninindigang dapat igiit

mabubuti naman ang mga payo't puna

ang huwag tumawid sa kabilang kalsada

sakali mang may matapilok, magpahinga

alas-dos ng madaling araw, maligo na

maghanda na ng alaxan at gamot ngayon

mahaba pa ang lakad bukas at maghapon

ihanda rin ang sumbrero pati na payong

na minungkahi sa mga nais tumulong

naroon kaming nagkakaisang tumindig

upang sa madla'y ipakitang kapitbisig

simpatya ng publiko sa isyu'y mahamig

doon kami binigyan ng tigisang banig

may mga tsinelas din daw na ibibigay

huwag ding lumabas sa lubid, nasa hanay

sa mga senyor na pagod, pwedeng sumakay

ikasiyam ng gabi'y natapos itong tunay

- gregoriovbituinjr.

02.15.2023

* kinatha sa gabi ng Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam habang nagpapahinga sa covered court ng Brgy. Cawayan, Real, Quezon

Sa biglaang pag-ulan

SA BIGLAANG PAG-ULAN

habang naglalakad ay biglang bumuhos ang ulan 

ngunit wala kaming kapote o payong man lamang

basang-basa ang buong martsa't walang masilungan

sa Barangay Kiloloron na kami inabutan

ang mahabang manggas na polo ng aking katabi

ay binalabal sa akin ng matandang babae

marahil, akala'y katribu't sama-sama kami

sa sakripisyo upang maparating ang mensahe

balabal ay binalik ko nang inabot sa akin

ang isang dahon ng saging na ipinayong namin

isang babae'y nagbigay ng plastic bag na itim

upang aking sukbit na bag ay agad kong balutin

upang di mabasa ng ulan, hanggang sa tumila

dalawang katutubong talagang kahanga-hanga

dalawang may magagandang puso, sadyang dakila

salamat po, di ko malilimot ang inyong gawa

- gregoriovbituinjr.

02.15.2023

* kinatha sa gabi ng Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam habang nagpapahinga sa covered court ng Brgy. Cawayan, Real, Quezon

Simula ng lakad

SIMULA NG LAKAD

mula Sulok sa General Nakar na'y nag-umpisa

ang aming paglalakad, ikapito ng umaga

mga lider-katutubo ang siyang nangunguna

sa simbahan ng Nakar, dumalo muna ng misa

nagpatuloy ang lakad hanggang bayan ng Infanta

sa isang basketball court kami'y nagsitigil muna

umupo at nakinig sa inihandang programa

maiinit na talumpati'y sadyang madarama

matapos iyon, nananghalian na't nagpahinga

bandang alas-dos ng hapon muli kaming lumarga

tangan ang adhikaing magtatagumpay ang masa

na proyektong Kaliwa Dam ay matigil talaga

- gregoriovbituinjr.

02.15.2023

* kinatha sa gabi ng Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam habang nagpapahinga sa covered court ng Brgy. Cawayan, Real, Quezon

Madaling Araw sa Sulok

MADALING ARAW SA SULOK

naalimpungatan / sa madaling araw

doon sa aplaya'y / sadyang anong ginaw

ang papayang buwan / pala'y nakalitaw

tunay siyang gabay / sa amin tumanglaw

tila baga isang / payapang lakaran

ang kakaharapin / kundi man labanan

upang ipagtanggol / yaong kalupaan 

para sa kanila / ring kinabukasan

dinig ang ragasa / ng alon sa dagat

habang may ilan nang / gising at nagmulat

ramdam ang amihan / o baka habagat

tila nagbabadyang / tayo ay mag-ingat

kay-agang natulog / bandang alas-nwebe

alas-tres na'y gising, / kami na'y nagkape

- gregoriovbituinjr.

02.15.2023 3:07am

* kinatha ng makatang gala habang nagpapahinga sa Sitio Sulok

Pagdatal sa Sulok

PAGDATAL SA SULOK

ikawalo ng gabi nakarating ng Infanta

at agad nagtraysikel sa Sitio Sulok nagpunta

upang doon ay magsimula bukas sa aplaya

kaylayo ng tinakbo at lubak pa ang kalsada

ang Legarda hanggang Infanta'y tatlong daang piso

sa bus, higit isandaan tatlumpung kilometro

Infanta hanggang Sulok, tantyang kilometro'y pito

tatlong daan din sa traysikel, kaymahal din nito

at doon kayraming tao na ang aking dinatnan

sa maraming kubo sa aplaya, naghuhuntahan

may kani-kanilang gamit, kasama sa lakaran

talagang handa na sa lakaran kinabukasan

sa isang mahabang bangko roon ako naidlip

mahangin, maginaw,, habang pag-asa'y halukipkip

matagumpay na lakaran ang sa puso'y lumakip

at ang kalikasan at lupang ninuno'y masagip

- gregoriovbituinjr.

02.14.2023

* kinatha habang nagpapahinga sa  isang bangko

* litratong kuha ng makatang gala habang naghahanda para sa Alay-Lakad 

Sa bus

SA BUS

nakasakay na ako ng bus patungong Infanta

eksaktong ikalawa ng hapon ay umandar na

naglalakbay ako sa panahong kaaya-aya

upang sa isang dakilang layon ay makiisa

mula Legarda, pamasahe'y tatlong daang piso

mabuti't sa bulsa'y may natatagong isang libo

pagbaba'y magta-traysikel, iyon kaya'y magkano

papuntang General Nakar na kaylayong totoo

mula roon ay siyam na araw naming lakaran

na tawag ay Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam.

upang iparating ang mensahe sa sambayanan

na ayaw nila sa Kaliwa Dam, dapat tutulan

dahil ang kalikasan ay mawawasak na sadya

dahil ang kanilang lupang ninuno'y masisira

baka kinabukasan ng katutubo'y mawala

pag proyekto'y natayo, tahanan nila'y mawala

- gregoriovbituinjr.

02.14.2023

* selfie bago sumakay ng bus patungong Infanta, Quezon, sa Legarda, Maynila

Paggayak para sa mahabang lakaran

PAGGAYAK PARA SA MAHABANG LAKARAN

O, kaytagal kong naghintay ng mahabang lakaran

at may magandang pagkakataong dapat alayan

ng prinsipyo upang ipaglaban ang karapatan

sasama sa Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam

matapos sumama mahigit nang isang dekada

sa Lakad Laban sa Laiban Dam muling nakiisa

upang lupang ninuno't katutubo'y madepensa

ngayon, sa isyung Kaliwa Dam naman ay sasama

sa paglalakad ay muling tutula't mag-uulat

mabatid ang kaibuturan at maisiwalat

noon, Lakad Laban sa Laiban Dam ay sinaaklat

ngayon, sa Kaliwa Dam ay muling gagawing sukat

ngayon ay naggagayak na sa mahabang lakaran

tsinelas, twalya, sipilyo, susuutin, kalamnan

makakain, inumin, kwaderno, bolpen, isipan

halina't sa paglalakad, kami'y inyong samahan

- gregoriovbituinjr.

02.14.2023

* ang Alay-Lakad Laban sa Kaliwa Dam ay magsisimula ng Pebrero 15-23, 2023 mula General Nakar sa Quezon Province hanggang sa Malakanyang

* ang litrato ay ang pabalat ng aklat na Lakad Laban sa Laiban Dam na nalathala noong 2009

* subaybayan ang facebook page na Earth Walker para sa ilang balita at tula habang naglalakbay

Sa anibersaryo ng kasal

SA ANIBERSARYO NG KASAL

ikaw ang sa puso'y sinisinta

sapagkat tangi kitang ligaya

nagkaniig, nagkaisa kita

sa hirap man laging magkasama

sa anibersaryo niring kasal

sa isip ko ngayon ay kumintal

na ating pag-ibig ay imortal

sa tuwa't dusa man ay tatagal

at ngayong Araw ng mga Puso

ay patuloy akong nanunuyo

ikaw lamang ang nirarahuyo

lalamunan man ay nanunuyo

anumang danas na kalagayan

dalawang pusong nag-unawaan

ay naging isa sa kalaunan

dahil sa matimyas na ibigan

- gregoriovbituinjr.

02.14.2023

* Pebrero 14, 2018 nang ikinasal kami sa kasalang bayan sa harap ng Mayor ng Tanay, Rizal, kung saan 59 na pares ang ikinasal.

Pagpunta sa presscon

PAGPUNTA SA PRESSCON

paglalakad muli laban sa dam

ang paksa ng presscon at nagpasya

sasama ako't ipapaalam

ang isyu sa mayorya ng masa

naglakad na kasi ako noon

yaong Lakad Laban sa Laiban Dam

isang dekada higit na iyon

na pagtutol sa dam ang inasam

tagos sa puso ang unang binhi

at sa pangalawa'y sasama rin

pinakinggan ko ang mga sanhi

maraming bayang palulubugin

narinig ang mga katutubo

sa talumpati nila sa presscon

kalikasan at lupang ninuno

ay sisirain ng dam na iyon

kaya ako'y agad nang nagpasya

na sasama muli sa lakaran

ang marinig ko sila'y sapat na

upang samahan sila sa laban

- gregoriovbituinjr.

02.13.2023

* ang litrato'y kuha ng makatang gala sa nasabing presscon

Dalawang Araw ng Puso

DALAWANG ARAW NG PUSO

Pebrero Katorse, Araw ng mga Puso

Setyembre Bente Nwebe, Araw din ng Puso

Una'y hinggil sa ating pagsinta't pagsuyo

Sunod, puso'y alagaan nang di maglaho

Una'y araw ng mga pusong nagniniig

Kung saan nadarama'y pintig ng pag-ibig

Sunod, pusong alaga'y di basta mayanig

Ng cardiac arrest kaya buhay pa'y lalawig

Di lamang pag-ibig kundi pangangatawan

Ang alalahanin nati't pangalagaan

Una'y batid bago pa magkaasawahan

Ikalwa'y pag nagsama na sa katandaan

Buhay pa rin tayo kapag puso'y nasawi

Sa atake sa puso'y dami nang nasawi

- gregoriovbituinjr.

02.12.2023

* February 14 is Valentine's Day

* September 29 is World Heart ❤️ Day

* litrato mula sa google

Sipnayan

SIPNAYAN

dapat pa ring di maging bantulot

sa aritmetika pag sumagot

at bakasakaling may mahugot

na iskemang sa diwa sumulpot

may numerong nakatagong sukat

kaya di maisiwa-siwalat

ngunit kung atin lang madalumat

ay parang babasaging may lamat

naririnig ko ang bawat hikbi

ng mga numerong inaglahi

di batid sila ba'y ngumingiti

sa kabila ng nadamang hapdi

ngunit sila ba'y numero lamang

gayong sipnayan ay nililinang

ang bilang nila'y di na mabilang

kapara'y gumagapang na langgam

- gregoriovbituinjr.

02.11.2023

* litrato mula sa pahayagang Pang-Masa, Pebrero 11, 2023, pahina 7

Pagninilay

PAGNINILAY

kaytahimik ng kapaligiran

may punong walang kadahon-dahon

tila nasa malayong silangan

alapaap ay paalon-alon

buti't nababahaw na ang sugat

habang sa kawalan nakatingin

ninais ko nang maisiwalat

ang pangyayaring di pa mapansin

hanging sariwa ang dumadampi

sa pisngi ko't pangang naninigas

tila nawala ang damang hapdi

ng loob kong nais nang mag-aklas

tahimik ngunit di pa payapa

pagkat loob pa'y tigib ng luha

- gregoriovbituinjr.

02.11.2023

Pagkalos

PAGKALOS

di man dalumat ang pangungusap

pagkat klima't sigwa ang kaharap

madadalumat din ang pangarap

kung pag-uusapan nating ganap

bakit patuloy ang pagdurusa

sa ating lipunan ng mayorya

wala bang magawa sa burgesya

at sa mga mapagsamantala

halina't dapat tayong magbuklod

upang pagbabago'y itaguyod

mag-usap, huwag basta susugod

mag-isip kung paano sasakyod

sa sistemang bulok na lumumpo

sa ating karapatang pantao;

maghanda sa pagsuong sa bagyo

at kalusin na ang mga tuso

na nagpapakabundat ngang sadya

sa binarat na lakas-paggawa

na di binabayaran ng tama

bundat silang talagang kuhila

dapat nang tayo'y magkapitbisig

at panawagan ay isatinig

upang ang mga tuso'y mausig

upang mga kuhila'y malupig

- gregoriovbituinjr.

02.11.2023

Liwayway

LIWAYWAY

kaysarap makatunghay

ng nobela, sanaysay

kwento'y mabasang tunay

sa magasing Liwayway

pagkat nananariwa

ang aking pagkabata

nahalina sa tula

at ngayon kumakatha

buti't may babasahin

tulad nitong magasin

na binibigyang-pansin

ang pagkamalikhain

dati ay linggo-linggo

bente pesos ang presyo

kada buwan na ito

at isangdaang piso

kahit na nagmahalan

ay sinusuportahan

pagkat ito'y lagakan

ng ating panitikan

baya'y di nagsasalat

kapag may nag-iingat

ng panitikang mulat

sa haraya'y dalumat

- gregoriovbituinjr.

02.10.2023

Ang isang kilong sibuyas

ang isang kilong sibuyas

ay para na ring alahas

pagkat ang ipinamalas

ay pagmamahal na wagas

- dalít ni gregoriovbituinjr.

02.09.2023

* ang dalít ay katutubong tulang may apat na taludtod at may sukat na walong pantig bawat taludtod